ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΠΑ! (HABEMUS PAPAM!)

Σκηνοθεσία: Νάνι Μορέτι
Παίζουν: Μισέλ Πικολί, Νάνι Μορέτι, Γέρζι Στουρ, Ρενάτο Σκάρπα, Φράνκο Γρατσιόζι
Διάρκεια: 102’
2011

Θα μπορούσε κανείς να διηγηθεί το χριστιανισμό ως μια ταξιδιωτική ιστορία.

Ένα παράδοξο ταξίδι, όπου αφετηρία και προορισμός ταυτίζονται. Η πτώση από την Εδέμ γεννά το δύσβατο δρόμο που το ανθρώπινο γένος οφείλει να διασχίσει ώστε να επιστρέψει και πάλι πίσω. Η Βίβλος γίνεται ο χάρτης της διαδρομής – και όπως με κάθε χάρτη ελλοχεύει ο κίνδυνος να χαθείς αν τον διαβάσεις ανάποδα (αίρεση) ή αν δεν κατανοήσεις τα σημεία και το υπόμνημά του (προφητείες). Κινδυνεύεις επίσης, αν πάψεις να τον εμπιστεύεσαι και ζητήσεις από τους περαστικούς (το εγκόσμιο) οδηγίες. Ακόμα χειρότερα, κάθε διαδρομή ενέχει πειρασμούς, άνετα καταλύματα και διασκεδάσεις, πειρασμούς (διάβολος) που θα σε κάνουν να ξεχάσεις το ταξίδι.

Άμοιροι οι άνθρωποι, χάνονται συχνά. Απολωλότα πρόβατα, όπως τους αποκαλεί ο εν λόγω χάρτης, που έχουν ανάγκη το σοφό ποιμένα να τους οδηγήσει. Ο ίδιος ο Απόστολος Πέτρος άλλωστε θα ρωτήσει: quo vadis Domine? Που πας Κύριε (και που να πάω εγώ); Έτσι, η θεσμοποιημένη εκκλησία φροντίζει από νωρίς να προσλάβει Ξεναγούς. Πάπες και Πατριάρχες, ποιμένες και οδηγούς.

Ο 20^ος αιώνας θα αλλάξει ριζικά τα πολιτικά της ψυχής. Πλέον η Ψυχιατρική ζητά από τη Θρησκεία το μερίδιό της στην καθοδήγηση των μπερδεμένων ψυχών μας. Μιλά για τα φριχτά πράγματα που συμβαίνουν στην ψυχούλα του μωρού. Για τον πόνο της εξατομίκευσης και το χωρισμό από τη μητρική αγκαλιά. Μιλά για την υπαγωγή του στους νόμους του Συμβολικού και της Κοινωνίας, για τον Πατέρα Τιμωρό και Προστάτη.

Ο Φρόυντ θα προσδιορίσει τη θρησκεία ως προϊόν της καθήλωσης της ανθρωπότητας στην παιδική της ηλικία, ως αντικατάσταση της ατομικής με τη συλλογική νεύρωση, ενώ ο Λακάν θα αντικαταστήσει τη λειτουργία του πατέρα με σάρκα και οστά με το «Όνομα του Πατέρα». Πόσο χαρακτηριστικό, papa σημαίνει Πάπας και Μπαμπάς.

Στην ευφυέστατη ταινία του Μορέτι, ο Πάπας μόλις έχει πεθάνει και καρδινάλιοι από όλο τον καθολικό κόσμο συγκεντρώνονται στο Βατικανό ώστε να συνέλθει το κονκλάβιο που θα εκλέξει τον επόμενο. Η κάμερα μας μεταφέρει στο άβατο όπου αντί να δούμε τους κληρικούς να δολοπλοκούν ώστε να καταλάβουν το αξίωμα, αυτοί προσεύχονται παρακαλώντας να μην εκλεγούν.

Τελικά εκλέγεται ένας πράος παππούλης. Και ενώ όλα είναι έτοιμα για την περίφημη αναγγελία «Έχουμε Πάπα» μπροστά στα πλήθη στην πλατεία του Άγιου Πέτρου, ο νέος Πάπας λυγίζει υπό το βάρος του αξιώματός. Ουρλιάζει σαν παιδί. Δε θέλει, δε θέλει!

Οι βαριές κουρτίνες του Βατικανού γρήγορα πέφτουν για να κρύψουν το σκάνδαλο και όλοι ψάχνουν τον τρόπο ο Πάπας να θελήσει να είναι Πάπας. Απελπισία, τα πλήθη αγωνιούν και η Εκκλησία φωνάζει τον εχθρό της, την Ψυχιατρική για να βοηθήσει. Ο ψυχίατρος θα ψελλίσει την προσευχή της δικής του επιστήμης, θα πει κάτι για παιδικά τραύματα, μα δε βοηθά. Ο Πάπας θα το σκάσει, θα χαθεί και περιπλανηθεί ινκόγκνιτο στη Ρώμη σαν άλλος Χαλίφης Αλ Ρασίντ στις Χίλιες και Μία Νύχτες.

Θα συναντήσει ένα θίασο (θέατρο, άλλη μια μηχανή παραγωγής μυθολογίας) που ανεβάζει Τσέχοφ και τις τρεις αδερφές που γυρεύουν το δρόμο για τη Μόσχα. Θα δει τους καθημερινούς ανθρώπους να περιφέρουν τις ζωές τους στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Και τελικά τα βήματά του θα τον φέρουν στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, ανάμεσα στο πλήθος που ξενυχτά και περιμένει, σαν τα παιδιά που περιμένουν το βράδυ να ακούσουν τα κλειδιά του πατέρα στην πόρτα. Εν τω μεταξύ, στους κήπους του Βατικανού ψυχίατρος και καρδινάλιοι, αναμένοντας, θα διοργανώνουν τουρνουά βόλεϊ, θα διασκεδάζουν σαν παιδιά, στην ψυχολογική μεταβίβαση των ομαδικών σπορ.

Ο Μορέτι δεν ασχολείται με τα οικονομικά και σεξουαλικά σκάνδαλα της εκκλησίας. Μιλά βαθύτερα, για την ίδια τη φύση του θεσμού. Αν η εκλογή του Πάπα γίνεται υπό τη θεία φώτιση, εν προκειμένω συνέβη ένα θεϊκό λάθος. Όμως τα λάθη είναι ανθρώπινα, όπως και οι θρησκείες. Ένα μερόνυχτο ο Πάπας να χαθεί και γκρεμίζεται η αιωνιότητα.

«Εδώ παπάς, εκεί παπάς, που είναι ο παπάς;» παίζανε κάποτε οι μάγκες στις πλατείες αφήνοντας μεθοδευμένα το τυχαίο να εισβάλλει. Ή όπως γράφει ένας ποιητής «Κύριε, βοήθησέ με, του λέω, χάνομαι. / Μα αυτή είναι η βοήθειά μου – να χαθείς… / Για να σε ψάχνουν στους αιώνες!»

Χωρίς ποιμένα διαλύεται το ποίμνιο. Και άρχεται ο αυτοκαθορισμός.

Αξιολόγηση: * * * * (4)

Δημήτρης Δρένος

δημοσιεύθηκε στο Φιλμ Νουάρ, 9/9/2011