ΚΟΡΙΟΛΑΝΟΣ (CORIOLANUS)

Σκηνοθεσία: Ρέιφ Φάινς
Παίζουν: Ρέιφ Φάινς, Τζέραρντ Μπάτλερ, Βανέσα Ρέντγκρεϊβ, Μπράιαν Κόξ
Διάρκεια: 123’
2011

Κατάσταση έκτακτης ανάγκης – ο εχθρός εντός των πυλών. Η ομιλία των πρώτων σκηνών της ταινίας είναι οι ίδιοι οι ήχοι της: η βοή του πλήθους και μιας πόλης σε αυξανόμενη ένταση, τα ρόπαλα που προσκρούουν στις ασπίδες αστυνομικών, τα συρματοπλέγματα που κλυδωνίζονται γύρω από αποθήκες τροφίμων. 

Στο δεύτερο λεπτό θα μιλήσει ο λαός, οι εξαχρειωμένοι πληβείοι. Ζητούν το σιτάρι που επίτηδες δε μοιράζουν οι αστοί, οι πλούσιοι πατρίκιοι. Στην κοινωνία υπάρχουν δυο τάξεις και είναι εχθρικές.

Τρίτο λεπτό, και στο προσκήνιο εμφανίζεται ο Τούλος Αουφίδιος. Κατευναστικός και διπλωμάτης, είναι η φωνή των πατρίκιων, η συνείδηση ενός κόσμου καμωμένου καλώς. Ποιές δυο τάξεις, λαέ; Η Πόλις μας είναι ένα σώμα, και οι σχέσεις των μελών του πρέπει είναι αγαστές. Είμαστε το κεφάλι και είστε τα πόδια, που ακούστηκε τα πόδια να χτυπούν το κεφάλι, το σώμα να βγάζει τα ίδια τα μάτια του;

Τέταρτο λεπτό και όλοι παραμερίζουν καθώς μπροστά στα σιλό – στη μοντέρνα σκηνή του δράματος – βαδίζει αγέρωχα ο Κάιος Μάρκιος ο Κοριολανός. Έχει σκοτώσει χιλιάδες αυτός ο πολέμαρχος, η φωνή του είναι σκληρή και σίγουρη, είναι ήρωας και αριστοκράτης, η ευγενική ψυχή σε έναν κόσμο φτιαγμένο από λάσπη: λυσσαλέα ζώα, κοπρόσκυλα, ποταπές αλεπούδες, αυτό μόνο είσαι και τίποτε άλλο, ευμετάβλητε λαέ… 

Οι φλόγες κοπάζουν, μα η εστία παραμένει, θα φουντώσει και πάλι αργότερα. Ο Κάιος Μάρκιος θα εκστρατεύσει στη γειτονική Κοριόλη, το imperium χρειάζεται εδαφικές προσαρτήσεις. Θα επιστρέψει τροπαιούχος και με 27 στο σώμα πληγές. Η σύγκλητος θα τον προτείνει για Ύπατο, μόνο που θα πρέπει πρώτα αυτός να γυρέψει την ψήφο του λαού. Μα ο Κοριολανός τον φτύνει το λαό που κλαψουρίζει στην ειρήνη και κλαψουρίζει στον πόλεμο. Και ο λαός με τη δύναμη των αριθμών, εξορίζει τον Κοριολανό από την πόλη. 

Η πόλη θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε. Εδώ «αυτοαποκαλείται Ρώμη», ενώ τα αρχαία πρόσωπα του δράματος μεταφέρονται εις διπλούν από τον Σαίξπηρ στο τέλος της Αναγέννησης και από εκεί στον αιώνα μας, στην πρώτη σκηνοθεσία του Ρέιφ Φάινς. Ο «Κοριολανός» αποτελεί ένα από τα ύστερα έργα του Σαίξπηρ. Δεν αναφέρεται πλέον στην εποχή των βασιλιάδων αλλά διεισδυτικά συλλαμβάνει την εποχή που μόλις ανατέλλει, αυτή του μοντέρνου κράτους και της νεώτερης εποχής. Δεν πρόκειται πια για την κονταρομαχία επώνυμων αρχόντων – του βασιλιά Τάδε του Πρώτου ή του Δεύτερου – αλλά για την ιστορία των τεράστιων κοινωνικών δυνάμεων. 

Ο Κοριολανός μιλά με όρους αρχαϊκούς μιας εποχής που σβήνει και εκεί έγκειται η τραγικότητά του. Δε συσκοτίζει όπως οι πολιτικάντες πατρίκιοι τον κοινωνικό διχασμό. Δέχεται πως πράγματι υπάρχουν δυο τάξεις, όμως η διάκρισή για αυτόν δε βρίσκεται στο κοινωνικό πεδίο αλλά στο σύμπαν των αξιών. Οι φτωχοί είναι φτωχοί επειδή είναι οκνηροί και ανόητοι και όταν απευθύνεται σε αυτούς τους παρομοιάζει με ζώα – για τον Κοριολανό η κοινωνία αποτελεί μια αμετάβλητη και φυσική τάξη πραγμάτων. 

Μα ταυτόχρονα, ο ίδιος διαψεύδει τις νεκρές αριστοκρατικές του αξίες. Εξόριστος θα συμμαχήσει με τον αδυσώπητο εχθρό του. Ο αριστοκράτης θα καταδεχθεί να παίξει πολιτικά. Τώρα θα ηγηθεί της Κοριόλης ενάντια στη Ρώμη. Η έντρομη πόλη θα στείλει τη μάνα του, γονυπετή μπροστά στα σύνορα να τον ικετέψει. Και αυτή θα τον εγκαλέσει στο όνομα των φυσικών δεσμών, θα τον ελέγξει με τους ίδιους τους αντιφατικούς δικούς του όρους. Ο Κοριολανός θα προδώσει για δεύτερη φορά – και θα συνθηκολογήσει. 

Για τον Κοριολανό δεν υπάρχει πατρίδα στους χάρτες του σύγχρονου κόσμου. Οι ηρωισμοί των αριστοκρατών χρειάζονται σωρούς από πτώματα για να βρουν σκηνή να παιχτούν. Όσο για τη μάνα, οι πατρίκιοι την τιμούν ως τη Μάνα και την Ψυχή της Πόλης. Όμως η Πόλη δεν είναι παιδί ή σώμα ενιαίο. Είναι σπάραγμα ταξικό και μια αδυσώπητη τάφρος. Και όσο για το λαό, ναι, είναι ευμετάβλητος και άγεται από τους δημάρχους του. Η εποχή που εγκαινιάζει ο «Κοριολανός» του Σαίξπηρ διαρκεί μέχρι σήμερα. 

Το έργο του Σαίξπηρ είναι βαθύ, στριφνό και αμφίσημο. Το χαρακτήρα του διατηρεί με πιστότητα η μεταφορά του Φάινς, διανθίζοντάς το με εικόνες από τις σύγχρονες μαζικές κοινωνίες της τηλε-δημοκρατίας, ενώ τα σκηνικά του απηχούν τους πολέμους που επακολούθησαν τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας. Το είδα δυο φορές. Την πρώτη φορά μου άρεσε λίγο. Τη δεύτερη φορά μου άρεσε πολύ περισσότερο.





Αξιολόγηση: * * * *  (4)

Δημήτρης Δρένος

δημοσιεύθηκε στο Φιλμ Νουάρ,  22/11/2012