Σκηνοθεσία: Μπαχμάν Γκομπαντί
Παίζουν: Νεγκάρ Σαγκαχί, Ασκάν Κοσανεχάντ, Χάμεντ Μπεχνταντ, Μπαχμάν Αρνταλάν
Διάρκεια: 106’
2009
Τη μια λέμε πως δε γνωρίζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και την άλλη καμωνόμαστε πως γνωρίζουμε τι συμβαίνει στα πέρατα του κόσμου.
Παραδείγματος χάριν, καμωνόμαστε πως γνωρίζουμε γιατί έκλαψαν οι Βορειοκορεάτες στην κηδεία του Κιμ Γιονγκ Ιλ (τους πλήρωσαν; τους περίμενε ο βούρδουλας;) ενώ την ίδια στιγμή μεμφόμαστε το καθεστώς γιατί δεν επέτρεπε καμία πληροφόρηση να φθάσει ως εμάς, ώστε να γνωρίζουμε.
Και ταυτόχρονα ξεχνούμε. Ξεχνούμε τα ποτάμια δακρύων που χύνονται για έναν αποθανόντα πάπα ή για κάποια λαίδη Νταϊάνα. Ξεχνούμε τα οικεία μας θεοκρατικά παραληρήματα ενάντια στις ηλεκτρονικές ταυτότητες του σατανά ή τις εθνικιστικές ακρότητες του 1991, όταν μαθητές του δημοτικού εμείς, μας στέλνανε επισήμως στα συλλαλητήρια για να φωνάξουμε «τσεκούρι και φωτιά / στα γυφτοσκοπιανά σκυλιά»…
Ας το πάρουμε απόφαση. Δε γνωρίζουμε όλες τις χώρες του κόσμου – δεν έχουμε βρεθεί ούτε ένα δευτερόλεπτο εκεί, δεν ξέρουμε να προφέρουμε ούτε μια λέξη των γλωσσών τους. Η παγκόσμια πολιτική είναι αχανής όπως και το τοπίο των κρατών. Και είναι αποτελέσματα πολυπαραγοντικά: είναι οι επιταγές της Realpolitik, είναι οι πολιτισμικές ιδιοτυπίες, είναι τα διαφορετικά αγγίγματα της Ιστορίας.
Υπάρχουν βέβαια τα ερμηνευτικά σχήματα – προσωπικά προτιμώ να διαλέγω το ταξικό. Ωστόσο δε με διαφωτίζει εν προκειμένω, γιατί για το μοντέρνο Ιράν γνωρίζω ό,τι ξεφύλλισα μόλις σήμερα. Και θέλω να κινηθώ χωρίς στερεότυπα, η ειδησιογραφία των τελευταίων ημερών για μια επέμβαση που σχεδιάζεται εναντίον του, πληθαίνει – και ξέρουμε πλέον καλά πως όταν ακούς για δικαιώματα και ελευθερίες ή όταν ακούς πως κυβερνά ένας τρελός ηγέτης (θεέ μου, τι σύμπτωση, οι εχθροί μας πάντα αποδεικνύονται τρελοί), καλύτερα να περιμένεις βόμβες.
Νομίζουμε πως ξέρουμε λοιπόν, όμως εγώ με το συγκεκριμένο φιλμ έμαθα και είδα πως η Τεχεράνη είναι ολόιδια η Αθήνα και έχει πιο όμορφο μετρό. Και πως τους δρόμους της κυκλοφορούν παρόμοιες φυλές με εδώ: hipsters, κοσμοπολίτες με ντύσιμο ακριβό.
Το θέμα της ταινίας είναι η σχεδόν ντοκυμαντερίστική καταγραφή των προσπαθειών που καταβάλουν οι πάμπολλες νεανικές μπάντες της Τεχεράνης να καταξιωθούν και να αποφύγουν ταυτόχρονα την ασφυκτική θεοκρατική πολιτική για τα πολιτιστικά ζητήματα. Ωστόσο αν και οι προθέσεις του σκηνοθέτη είναι ευκρινείς και κεκαλυμμένα καταγγελτικές, η ταινία σε διάφορα σημεία εμφανίζει ρωγμές από όπου ξεπροβάλουν οι αντίρροπες τάσεις του περίπλοκου ιρανικού σύμπαντος.
Πολλά από τα συγκροτήματα δεν έχουν πολιτικούς στίχους, όχι επειδή δεν τους επιτρέπεται αλλά επειδή δε νιώθουν την ανάγκη. Κάποια παιδιά θέλουν να φύγουν στην Ευρώπη επειδή ασφυκτιούν μα άλλα δεν το διανοούνται καν. Η ηρωίδα, απελευθερωμένη κοπέλα, δεν αποχωρίζεται ποτέ της τη μαντίλα της (και αυτή είναι μια μεγάλη και εν πολλοίς άγνωστη σημειολογία για εμάς, το νόημα που φέρει η μαντίλα, ανάλογα με τη χώρα, την ηλικία και τη συνθήκη, νόημα που μπορεί να την μετατρέψει από φυλακή έως κόσμημα περίτεχνο). Η επαναστατικότητα των παράνομων πάρτυ που διεξάγουν οι νεαροί Ιρανοί εξαντλείται στο κοινό μαστούρωμα.
Και από την άλλη, οι στίχοι ενός χιπ χοπ κομματιού που ακούγεται θα μπορούσαν να έχουν γραφεί από τους Active Member. Άραγε εμείς εδώ στις καλές μας χώρες φαντασιωνόμαστε την καταπίεση ή αυτή είναι παρεμφερής στις μητροπόλεις του Παπαδήμου, του Ομπάμα και του Αχμαντινετζάντ;
Φυσικά και στο Ιράν υπάρχει η λογοκρισία (μα και στον ευαγγελικό νότο της Αμερικής καίνε τα βιβλία του Δαρβίνου). Φυσικά και υπάρχει η παράλογη «ηθική» αστυνομία (μα εδώ δε διαμαρτυρόμαστε που το κράτος δε διαπαιδαγωγεί ηθικά;) Οι προσπάθειες των παιδιών να τους ξεφύγουν άλλοτε είναι κωμικές και άλλοτε γεμάτες ένταση και κίνδυνο.
Αρωγός τους σε αυτές θα είναι ένας μεσάζων που όλα τα σφάζει και όλα τα μαχαιρώνει: διακινεί χολυγουντιανά dvd, διοργανώνει συναυλίες σε στάβλους και ταράτσες, διασφαλίζει παράνομα διαβατήρια και βίζες (το κοστολόγιο της παγκόσμιας γεωπολιτικής: διαβατήριο για Αφγανιστάν: 500$, για Ευρώπη: 11.000$, για Αμερική: 21.000 $).
Τον ερμηνεύει καταπληκτικά ο Hamed Behdad, σε ένα ρόλο που ενσαρκώνει όλες τις αντιφάσεις του ιρανικού συστήματος, ιδίως όταν καλείται να απολογηθεί μπροστά σε έναν αόρατο σε εμάς τους θεατές, ανακριτή. (οι «κλειστές» κοινωνίες έχουν τους μεσάζοντες, οι «ανοιχτές» έχουν τα golden boys…)
Όπως και να έχει, η ταινία με την υπέροχη φωτογραφία της αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα διατομή της ιρανικής κοινωνίας. Έχει τη φρεσκάδα αλλά και την αφέλεια των 3 ακόρντων του ακέραιου ροκ, που από τον Γούντι Γκάθρι έως τους MC5 ελπίσαμε πως θα άλλαζε τον κόσμο. Και που δεν τον άλλαξε, γαμώτο μα και ευτυχώς, γιατί ο κόσμος αποδεικνύεται πολύ πιο περίπλοκος από αυτό.
Και είναι γεμάτη με πανέμορφα τραγούδια που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ειδών. Απηχεί το Buena Vista Social Club και κομίζει θησαυρούς αντίστοιχους με τα ethiopiques και τους Dengue Fever.
Αποτελεί μια εύγεστη εθνογραφική μπουκιά.
Και αποτέλεσε την αιτία μεγάλου καβγά μεταξύ του Γκομπαντί και του Κιαροστάμι για το κατά πόσο το Ιράν είναι ένα ιδανικό μέρος για σινεμά.
Γιατί όλα είναι πολιτική. Λίγο ή πολύ.
Παραδείγματος χάριν, καμωνόμαστε πως γνωρίζουμε γιατί έκλαψαν οι Βορειοκορεάτες στην κηδεία του Κιμ Γιονγκ Ιλ (τους πλήρωσαν; τους περίμενε ο βούρδουλας;) ενώ την ίδια στιγμή μεμφόμαστε το καθεστώς γιατί δεν επέτρεπε καμία πληροφόρηση να φθάσει ως εμάς, ώστε να γνωρίζουμε.
Και ταυτόχρονα ξεχνούμε. Ξεχνούμε τα ποτάμια δακρύων που χύνονται για έναν αποθανόντα πάπα ή για κάποια λαίδη Νταϊάνα. Ξεχνούμε τα οικεία μας θεοκρατικά παραληρήματα ενάντια στις ηλεκτρονικές ταυτότητες του σατανά ή τις εθνικιστικές ακρότητες του 1991, όταν μαθητές του δημοτικού εμείς, μας στέλνανε επισήμως στα συλλαλητήρια για να φωνάξουμε «τσεκούρι και φωτιά / στα γυφτοσκοπιανά σκυλιά»…
Ας το πάρουμε απόφαση. Δε γνωρίζουμε όλες τις χώρες του κόσμου – δεν έχουμε βρεθεί ούτε ένα δευτερόλεπτο εκεί, δεν ξέρουμε να προφέρουμε ούτε μια λέξη των γλωσσών τους. Η παγκόσμια πολιτική είναι αχανής όπως και το τοπίο των κρατών. Και είναι αποτελέσματα πολυπαραγοντικά: είναι οι επιταγές της Realpolitik, είναι οι πολιτισμικές ιδιοτυπίες, είναι τα διαφορετικά αγγίγματα της Ιστορίας.
Υπάρχουν βέβαια τα ερμηνευτικά σχήματα – προσωπικά προτιμώ να διαλέγω το ταξικό. Ωστόσο δε με διαφωτίζει εν προκειμένω, γιατί για το μοντέρνο Ιράν γνωρίζω ό,τι ξεφύλλισα μόλις σήμερα. Και θέλω να κινηθώ χωρίς στερεότυπα, η ειδησιογραφία των τελευταίων ημερών για μια επέμβαση που σχεδιάζεται εναντίον του, πληθαίνει – και ξέρουμε πλέον καλά πως όταν ακούς για δικαιώματα και ελευθερίες ή όταν ακούς πως κυβερνά ένας τρελός ηγέτης (θεέ μου, τι σύμπτωση, οι εχθροί μας πάντα αποδεικνύονται τρελοί), καλύτερα να περιμένεις βόμβες.
Νομίζουμε πως ξέρουμε λοιπόν, όμως εγώ με το συγκεκριμένο φιλμ έμαθα και είδα πως η Τεχεράνη είναι ολόιδια η Αθήνα και έχει πιο όμορφο μετρό. Και πως τους δρόμους της κυκλοφορούν παρόμοιες φυλές με εδώ: hipsters, κοσμοπολίτες με ντύσιμο ακριβό.
Το θέμα της ταινίας είναι η σχεδόν ντοκυμαντερίστική καταγραφή των προσπαθειών που καταβάλουν οι πάμπολλες νεανικές μπάντες της Τεχεράνης να καταξιωθούν και να αποφύγουν ταυτόχρονα την ασφυκτική θεοκρατική πολιτική για τα πολιτιστικά ζητήματα. Ωστόσο αν και οι προθέσεις του σκηνοθέτη είναι ευκρινείς και κεκαλυμμένα καταγγελτικές, η ταινία σε διάφορα σημεία εμφανίζει ρωγμές από όπου ξεπροβάλουν οι αντίρροπες τάσεις του περίπλοκου ιρανικού σύμπαντος.
Πολλά από τα συγκροτήματα δεν έχουν πολιτικούς στίχους, όχι επειδή δεν τους επιτρέπεται αλλά επειδή δε νιώθουν την ανάγκη. Κάποια παιδιά θέλουν να φύγουν στην Ευρώπη επειδή ασφυκτιούν μα άλλα δεν το διανοούνται καν. Η ηρωίδα, απελευθερωμένη κοπέλα, δεν αποχωρίζεται ποτέ της τη μαντίλα της (και αυτή είναι μια μεγάλη και εν πολλοίς άγνωστη σημειολογία για εμάς, το νόημα που φέρει η μαντίλα, ανάλογα με τη χώρα, την ηλικία και τη συνθήκη, νόημα που μπορεί να την μετατρέψει από φυλακή έως κόσμημα περίτεχνο). Η επαναστατικότητα των παράνομων πάρτυ που διεξάγουν οι νεαροί Ιρανοί εξαντλείται στο κοινό μαστούρωμα.
Και από την άλλη, οι στίχοι ενός χιπ χοπ κομματιού που ακούγεται θα μπορούσαν να έχουν γραφεί από τους Active Member. Άραγε εμείς εδώ στις καλές μας χώρες φαντασιωνόμαστε την καταπίεση ή αυτή είναι παρεμφερής στις μητροπόλεις του Παπαδήμου, του Ομπάμα και του Αχμαντινετζάντ;
Φυσικά και στο Ιράν υπάρχει η λογοκρισία (μα και στον ευαγγελικό νότο της Αμερικής καίνε τα βιβλία του Δαρβίνου). Φυσικά και υπάρχει η παράλογη «ηθική» αστυνομία (μα εδώ δε διαμαρτυρόμαστε που το κράτος δε διαπαιδαγωγεί ηθικά;) Οι προσπάθειες των παιδιών να τους ξεφύγουν άλλοτε είναι κωμικές και άλλοτε γεμάτες ένταση και κίνδυνο.
Αρωγός τους σε αυτές θα είναι ένας μεσάζων που όλα τα σφάζει και όλα τα μαχαιρώνει: διακινεί χολυγουντιανά dvd, διοργανώνει συναυλίες σε στάβλους και ταράτσες, διασφαλίζει παράνομα διαβατήρια και βίζες (το κοστολόγιο της παγκόσμιας γεωπολιτικής: διαβατήριο για Αφγανιστάν: 500$, για Ευρώπη: 11.000$, για Αμερική: 21.000 $).
Τον ερμηνεύει καταπληκτικά ο Hamed Behdad, σε ένα ρόλο που ενσαρκώνει όλες τις αντιφάσεις του ιρανικού συστήματος, ιδίως όταν καλείται να απολογηθεί μπροστά σε έναν αόρατο σε εμάς τους θεατές, ανακριτή. (οι «κλειστές» κοινωνίες έχουν τους μεσάζοντες, οι «ανοιχτές» έχουν τα golden boys…)
Όπως και να έχει, η ταινία με την υπέροχη φωτογραφία της αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα διατομή της ιρανικής κοινωνίας. Έχει τη φρεσκάδα αλλά και την αφέλεια των 3 ακόρντων του ακέραιου ροκ, που από τον Γούντι Γκάθρι έως τους MC5 ελπίσαμε πως θα άλλαζε τον κόσμο. Και που δεν τον άλλαξε, γαμώτο μα και ευτυχώς, γιατί ο κόσμος αποδεικνύεται πολύ πιο περίπλοκος από αυτό.
Και είναι γεμάτη με πανέμορφα τραγούδια που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ειδών. Απηχεί το Buena Vista Social Club και κομίζει θησαυρούς αντίστοιχους με τα ethiopiques και τους Dengue Fever.
Αποτελεί μια εύγεστη εθνογραφική μπουκιά.
Και αποτέλεσε την αιτία μεγάλου καβγά μεταξύ του Γκομπαντί και του Κιαροστάμι για το κατά πόσο το Ιράν είναι ένα ιδανικό μέρος για σινεμά.
Γιατί όλα είναι πολιτική. Λίγο ή πολύ.
“…απόψε ένα άντρας
που φίλησε το χέρι του αφεντικού του
θα είναι ξύπνιος ως το πρωί…
…απόψε ένα παιδί
που κάπνισε το πρώτο του τσιγάρο
θα είναι ξύπνιο ως το πρωί…”
που φίλησε το χέρι του αφεντικού του
θα είναι ξύπνιος ως το πρωί…
…απόψε ένα παιδί
που κάπνισε το πρώτο του τσιγάρο
θα είναι ξύπνιο ως το πρωί…”
Mirza, «Emshab»
Αξιολόγηση: * * * (3)
Δημήτρης Δρένος
δημοσιεύθηκε στο Φιλμ Νουάρ, 19/1/2012
Δημήτρης Δρένος
δημοσιεύθηκε στο Φιλμ Νουάρ, 19/1/2012
Λοιπόν λίγα πράγματα για το Ιράν: Η πρωταγωνίστρια φοράει πάντα μαντήλα γιατί είναι υποχρεωτική στο Ιράν. Φυσικά όταν τελικά κατάφερε μαζί με το φίλο της να φύγουν στο εξωτερικό την έβγαλε αμέσως. Οι μοντέρνες Ιρανές μισούν τη μαντήλα και το χετζάμπ, απλά αν οι αρχές έβρισκαν ότι ο Γκομπαντί γυρίζει σκηνές με ξεμαντήλωτη γυναίκα θα είχαν πρόβλημα όλοι οι συντελεστές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια τη νεολαία του Ιράν και την έλλειψη πολιτικών στίχων (και στόχων) όπως φαίνεται στην ταινία συμφωνώ με πολλά απ' αυτά που γράφεις. Αυτό που μου κανε πιο μεγάλη εντύπωση όταν είχα πάει ήταν η λατρεία των νέων για τις ΗΠΑ, που εμένα σαν «Ευρωπαία ας πούμε αριστερή» με ξένισε.
Και για την Τεχεράνη: δε μοιάζει πολύ με την Αθήνα, είναι τεράστια, άσχημη και χαώδης πόλη με τρελό κυκλοφοριακό. Το μετρό της είναι μαι χαρά και πάμφθηνο. Ένα κοινό με την Αθήνα είναι ότι οι «καλές περιοχές» είναι στα βόρεια προάστια.
Αλλά γενικά δε θεωρώ σωστό να κρίνω την ιρανική νεολαία, ούτε θα τολμούσα να συγκρίνω την καταπίεση που νιώθουν μ'αυτή που υπάρχει εδώ ή στην Αμερική.
Χωρίς να έχω ταξιδέψει στο Ιράν, το σχόλιο σου μου γέννησε κάποιες σκέψεις.
ΔιαγραφήΗ ανάγνωση που κάνουμε σε διαφορετικούς πολιτισμούς και τρόπους συμπεριφοράς είναι μέσα από τον δυτικό τρόπο σκέψης. Αυτό είναι πολύ φυσικό, αρκεί να μη το αναγορεύουμε σε κανόνα. Η σημειολογία της μαντήλας είναι δύσκολο για τους δυτικούς να κατανοηθεί, γιατί εφαρμόζουμε δικά μας κριτήρια, του δικού μας πολιτισμού (γι’ αυτό και οι απαγορεύσεις π. χ στην Γαλλία). Όλα αυτά τα δικαιώματα που μετά το διαφωτισμό η Ευρώπη υπερασπίζεται, σ’ άλλους πολιτισμούς μπορεί να μη λένε τίποτε. Επειδή διαβάζουμε κάθε πολιτισμό με τη δική μας ματιά υπάρχει πάντα κίνδυνος να τον αξιολογούμε με τα δικά μας κριτήρια και να επιδιώκουμε στο τέλος να επέμβουμε για να τον κάνουμε να μοιάσει με τον δικό μας.
Η καταπίεση στον δυτικό κόσμο σίγουρα είναι πιο εξελιγμένη και γι’ αυτό λιγότερο ορατή. Δεν πάσχει στις δικές μας κοινωνίες το σώμα. Περάσαμε πια στο άυλο και ίσως πραγματικά να είναι καλύτερα. Θα δείξει. Ακόμα και η οικονομία μας σε άυλο χρήμα στηρίζεται.
Οσο για τον θαυμασμό της ιρανική ς νεολαίας στην Αμερική, έχει την ίδια βάση που είχε και στις χώρες του πρώην ανατολικού συνασπισμού. Ο καπιταλισμός γυαλίζει πολύ και πάντα υπόσχεται και είναι λογικό να πιστεύεις όταν δεν ζεις σε καπιταλιστικές χώρες πως αν ζούσες σ’ αυτές δεν θα ήσουν από τους χαμένους, που τώρα μάλιστα πολλαπλασιάζονται.
Χμ, διαφωνώ ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανατολής-δύσης, και δεν καταλαβαίνω από πότε η Ελλάδα έγινε δύση και το Ιράν μακρινή κι ακατανόητη ανατολή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια την μαντήλα μπορώ να πω ότι όσο ήμουν στο Ιράν δε με ενοχλούσε καθόλου να την φοράω στους δημόσιους χώρους (είχα βέβαια το άγχος ότι θα γλιστρήσει και θα φάω παρατήρηση, όπως και έγινε). Οι Ιρανές που γνώρισα όμως μισούσαν πραγματικά το χιτζάμπ και το θεωρούσαν σύμβολο καταπίεσης. Μια φορά επισκέφτηκα ένα σπίτι, αμέσως μαζεύτηκαν γύρω μου οι γυναίκες και με ανάγκασαν να βγάλω το μαντό (είναι η ζακέτα που πρέπει να φοράνε η γυναίκες για να καλύπτει τον πισινό) κι επειδή δε φορούσα τίποτα από κάτω, μ έβαλαν να φορέσω ένα γελοίο κολλητό και στενό μπλουζάκι με την τεράστια φάτσα της Μπρίτνει Σπίαρς.
Όσο για το διαφωτισμό, κήρυξε την ισότητα μεταξύ αντρών αλλά τη γυναίκα την έβαλε στην κατηγορία του μπιμπελό. Τέτοιες θεωρίες -πχ ότι οι μορφωμένες γυναίκες είναι ξενέρωτες, δε νομίζω να βρήκαν ποτέ απήχηση στις μουσουλμανικές χώρες.
Σίγουρα υπάρχει καταπίεση στο δυτικό κόσμο και είναι πιο ύπουλη. Αλλά δε σε κλείνουν στη φυλακή και σε βασανίζουν γιατί έκανες μια μικρή κίνηση αντίστασης στο κράτος.
Δε ξέρω αν η επανάσταση στο Ιράν είχε κάποτε αγνά κίνητρα. Πάντως την πλουτοκρατία και τις κοινωνικές ανισότητες δεν τις κατάργησε καθόλου. Στο κάτω κάτω ας πρόσεχαν να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα (σύμφωνα με τα κριτήρια των Ιρανών, όχι τα δικά μου) για να μην έχει κάτι να τους προσάψει ο δυτικός καπιταλιστής.
Και ξανά για τη μαντήλα και το μαντό. Βλέπεις ότι στο Ιράν η καταπίεση της γυναίκας είναι πιο προφανής κι εύκολο να την εντοπίσεις και να την κατακρίνεις. Αντίθετα στο δυτικό κόσμο είναι κρυμμένη παντού, στα λόγια των μεγάλων φιλοσόφων, στα έργα των μεγάλων καλλιτεχνών, στις διαφημίσεις και στα πρότυπα που προωθούνται, στα αστειάκια της παρέας. Όμως στη Δύση κανένας δε με εμποδίζει να φοράω πχ φαρδιές κι άνετες φόρμες, και να ζω σα γυναίκα κόντρα στα ενοχλητικά πρότυπα. Επίσης μπορώ να γράφω και να λέω παντού ότι διαφωνώ, να μιλάω μ όποιον θέλω και να τον φέρνω στο σπίτι χωρίς να φοβάμαι ότι θα με μαστιγώσουν ή θα μου κάνουν τεστ παρθενίας. Διάολε είναι βασικά πράγματα αυτά.
Simurgh και ανώνυμε, σας ευχαριστώ για τα πολύ ωραία σχόλια σας. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω. Για την ακρίβεια -ακόμα- ακροβατώ ανάμεσα στις δυο θέσεις που θέτετε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό τη μία είναι το ανάθεμα του δυτικοκεντρισμού μας, αυτή η εξουσιαστική αναγωγή της διαφοράς των άλλων στην δική μας ταυτότητα με όρους αξιολογικής υποβάθμισης της κτλ κτλ κτλ, η οποία έχει αναπτυχθεί πλέον ιδιαιτέρως πειστικά και αποτελεί βασικό σημείο εκκίνησης στην "ακαδημία", στα post colonial studies και σ' όλα αυτά.
Η "ηγεμονική" αίσθηση πως είτε είμαστε αριστεροί είτε δεξιοί εντός του (δυτικού) παραδείγματός μας, ωστόσο έχουμε ένα consenus μεταξύ μας, πως Εκείνοι, όπως και να το κάνουμε, είναι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο "υπανάπτυκτοι", καθηλωμένοι, παγιδευμένοι σε διαφορετικούς (πρωθύστερους) κοινωνικούς χρόνους..
Και από την άλλη, είναι η θέση εκείνη που αξιώνει κάποια καθολική εγκυρότητα. Όπως λες και συ Simurgh, το να μη σε μαστιγώνουν ή να μη σου κάνουν τεστ παρθενίας, νομίζω πως είναι καλό, πέρα από το όποιο discourse και αν εντάσσεται και εννοιολογείται αυτή η πρακτική.
Νομίζω πως όσο περνάν τα χρόνια, τείνω στη δεύτερη θέση σιγά σιγά, χωρίς ωστόσο να ξεπερνώ πραγματικά τις ενστάσεις της πρώτης. Για την ακρίβεια νιώθω ακριβώς στο μέσο, φοβισμένος να εκφέρω πραγματικά άποψη.
Ελπίζω κιόλας αυτή η αμηχανία να φάνηκε και στο κείμενο για την ταινία. Το προκλητικό παράδειγμα της Β. Κορέας το χρησιμοποιώ ακριβώς για να καταδείξω το γελοίο μιας υποτιθέμενης γνώσης μας που ξέρει τα πάντα χωρίς καν να χρειαστεί να την "ταΐσουμε" με ένα πραγματολογικό δεδομένο.
Και από την άλλη, προσπαθώ να σκεφθώ το ζήτημα του Ιράν, προσκολημμένος τελείως σε ότι πραγματολογικά προσφέρει η συγκεκριμένη ταινία του συγκεκριμένου σκηνοθέτη.
[...]
[...]
ΑπάντησηΔιαγραφήΠιο συγκεκριμένα τώρα (και έχοντας στο νου μου τις παρατηρήσεις σου Simurgh - που η αλήθεια είναι πως τις περίμενα αυτές τις μέρες με το φόβο να μου πεις πως "λέω μαλακίες" όντας "απ' έξω", σαν ένας χαζός εξωτερικός παρατηρητής που δεν καταλαβαίνει μία για το τι βλέπει αλλά εξυψώνει την "κοινή του γνώμη" του σε σοφία, γιατί έχω δει στο μπλογκ σου την έμφαση στο σινεμά και την κουλτούρα του Ιράν και καταλαβαίνω πως ξέρεις πολλά περισσότερα επί του θέματος, θεωρητικά ή / και βιωματικά)
και όσον αφορά το θέμα της μαντίλας, η δική μου γνώση επ' αυτού είναι ό,τι μου έχει πει μια φίλη μου από αραβική χώρα της Β. Αφρικής.
Μου είχε εξηγήσει αυτή την πολύπλοκη σημειολογία της μαντίλας η οποία μπορεί να λάβει θέσεις στο σύστημα της ένδυσης από το τσεμπέρι που φορούν οι ηλικιωμένες γιαγιάδες στα ξεχασμένα χωριά έως ένα πολύ μοντέρνο και σέξυ, ενίοτε, αξεσουάρ που αφήνει τα δικά του υπονοούμενα στο παιχνίδι του φλερτ.
Ωστόσο, ζώντας πλέον στην Ελλάδα και στο ελληνικό πολιτισμικό σύμπαν, η ίδια σε καμιά περίπτωση δε θα ήθελε να φορέσει, ή να υποχρεωθεί από την κοινότητά της να φορέσει, μαντίλα. Μια τέτοια περίπτωση για την ίδια θα ήταν νέτα σκέτα καταπίεση και βιασμός του αυτοπροσδιορισμού της.
Το ενδεχόμενο να τη φορέσει επαναπατριζόμενη, δεν το έβλεπε αρνητικά. Ωστόσο είναι μεγάλη συζήτηση αυτό, δηλαδή το αν αναφερόταν στο μικρό τίμημα που θα πλήρωνε για το μεγάλο όνειρο της επιστροφής, αν αναφερόταν στη δυνατότητα να εναλλάσσει τις δυο κουλτούρες που γνώρισε φορώντας ή μη ένα κομμάτι ύφασμα, αν το έλεγε επειδή ακόμα έχει εσωτερικευμένους μέσα της τους φαλλοκρατικούς κώδικες των εκεί κοινωνιών κτλ.
Εξάλλου, κάθε χώρα είναι διαφορετική και το Ιράν από τη χώρα της είναι αρκετά μακριά σε αρκετά επίπεδα.
Στην ταινία συγκεκριμένα πάντως, πρόσεξα - και μου έκανε εντύπωση - πως η πρωταγωνίστρια φοράει συνέχεια τη μαντίλα, ακόμα και στο δωμάτιό της, με εξαίρεση μια σκηνή, νυχτερινή, που δεν τη φοράει. Πρόκειται για μια σκηνή μόνο σε όλη την ταινία.
Έτσι σκέφτηκα, πως πράγματι είναι απολύτως λογικό αυτό που λες, Simurgh, για τα προβλήματα που θα δημιουργούνταν αν οι αρχές μάθαιναν για γυρίσματα με ξέσκεπες ηθοποιούς. Αυτό επίσης εξηγεί την προσοχή του σκηνοθέτη ακόμα και στα μη εξωτερικά γυρίσματα.
Όμως τότε γιατί να υπάρχει το πλάνο όπου δε φοράει μαντίλα;
Ίσως βέβαια να αποτελεί για ένα μικρό πλάνο που επίτηδες έχωσε σε μια ανύποπτη στιγμή ο Γκομπαντί ώστε να πάει κόντρα στο ιρανικό σύστημα, μια μικρή στιγμή απείθειας.
Ίσως όμως - αυτό σκέφτηκα εγώ - η σκηνή αυτή να συναρμόζεται με τις υπόλοιπες σκηνές σε εσωτερικούς χώρους, όπου φοράει μαντίλα, για να δηλώσει πως ο αυτοκαθορισμός της σύγχρονης γυναίκας στο Ιράν περνάει και από τη μαντίλα και μια σύγχρονη γυναίκα τη φοράει ή τη βγάζει όποτε αυτή θέλει. Και πως φυσικά "έξω στον κόσμο" δεν έχει οικειοποιείται την επιλογή αυτοκαθορισμού.
Αλλιώς, πως τη μαντίλα την οικειοποιείται η κοπέλα στη δική της φεμινιστική αφήγηση, αλλά δυστυχώς αυτό μπορεί να την κάνει ακόμα μόνο στην ιδιωτική σφαίρα της ζωής της. Έξω από το σπίτι την κυριαρχεί η μαντίλα. Μέσα στο σπίτι όμως κυριαρχεί αυτή επί της μαντίλας της.
[...]
Όσον αφορά την ομορφιά ή ασχήμια της Τεχεράνης, η Τεχεράνη στην οποία αναφέρομαι είναι η "Τεχεράνη" που δείχνει ο Γκομπαντί στην ταινία του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤη συγκεκριμένη αυτή "Τεχεράνη" θα έλεγα πως την παρουσιάζει με μια ωραία, κάπως "ιλουστρασιόν", αισθητική. Βλέποντας την ταινία είδα μια ωραία Τεχεράνη, πολύ οικεία και μοντέρνα, με τους νέους "ντυμένους όπως εδώ" (ό,τι και αν σημαίνει αυτό, και για εδώ και για εκεί)
Νομίζω πως πρόθεση του σκηνοθέτη - στα πλαίσια του καταγγελτικού του κινηματογραφικού του λόγου - ήταν να δείξει μιας μητρόπολη εν πολλοίς όμοια με τις δυτικές. Μια μητρόπολη όμοια όπου ωστόσο η ζωή ελέγχεται πολύ πιο ασφυκτικά από ότι εδώ. Να δείξει τις ομοιότητες του αστικού περιβάλλοντος για να τονίσει πολύ περισσότερες τις διαφορές με μια "ελεύθερη δυτική χώρα".
Όσον αφορά την πραγματική Τεχεράνη, δέχομαι απολύτως όσα γράφεις. Αν και θα έλεγα πως η περιγραφή της "χαώδους, άσχημης, με ό,τι να 'ναι δόμηση και κυκλοφοριακό" πόλης, έως πρόσφατου αποτελούσε βασικό χαρακτηρισμό και της Αθήνας!
Τέλος, για τη λατρεία της αμερικάνικης κουλτούρας θα συμφωνήσω και με τους δυο σας, τόσο για τον αραβικό κόσμο όσο και για τις χώρες του σοβιετικού μπλοκ.
Πρώτον και κύριον είναι αυτή η εκμαυλιστική δυναμική του καπιταλισμού. Η άτιμη τέχνη της διαφήμισης. Οι φαντασιωτικές υποσχέσεις της κατανάλωσης. Το εμπόριο της coolness.
Πράγματα τα οποία γιγαντώθηκαν με τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό και με την εκτίναξη των τεχνολογιών επικοινωνίας και των social media.
Ακόμα, θα έλεγα, έχει να κάνει και με ένα σχήμα "ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου". Αν οι ΗΠΑ γίνονται ο "θεσμοποιημένος" εχθρός του Ιράν από το 1979 και έπειτα, μου φαίνεται εύλογο, οι αντιφρονούντες Ιρανοί να στρέφονται προς αυτές.
[Εντωμεταξύ σκέφτομαι πως αν η ροκ μουσική [που πλέον δεν είναι ροκ, φαντάζομαι πως το κυρίαρχο τώρα θα είναι η lady gaga κτλ] διεισδύει μέσω από τα παγκοσμιοποιημένα κανάλια πληροφορίας σε χώρες έξω από το δυτικό κόσμο, αντίστοιχα διεισδύει η world music σε εμάς, αν και σε μικρότερη ένταση / έκταση]
[...]
[...]
ΑπάντησηΔιαγραφήΤέλος, τέλος, τέλος,
όσον αφορά το που ανήκει η Ελλάδα, θα τολμήσω να πω πως πλέον φαντασιακά δε νομίζω να υπάρχει έλληνας που να μη θεωρεί πως ανήκει στη Δύση. Και μόνο εκεί.
Το που ανήκει ωστόσο πρακτικά, είναι ένα μεγάλο θέμα.
Και πέρα από όλα, μάλλον ανήκει σε ένα σάπιο παρακλαδάκι του παγκόσμιου καπιταλισμού - και η όλη συζήτηση των τελευταίων μηνών και ημερών αφορά το πως το κλαδάκι αυτό θα κοπεί.
Όσο για το ταξικό ζήτημα στο Ιράν, μου έκαναν εντύπωση οι στίχοι του hip hop κομματιού που ακούγεται προς το τελευταίο τρίτο της ταινίας.
Στίχοι που ενεργοποιούν τελείως την ταξική ρητορική. Αν θυμάμαι καλά το ρεφραίν αναφέρεται στον ταξικό πόλεμο.
Ωστόσο η εικονοποιοία μου θύμισε τελείως και το ελληνικό ή αμερικάνικο hip hop. Π.χ. ο άστεγος που κοιμάται μπροστά στη μερσεντές κτλ
Αυτά!
Έγραψες μια πολύ μεγάλη απάντηση και δε ξέρω από που να αρχίσω. Πρώτα απ όλα δε ξέρω και τόσα πολλά για το Ιράν και αν κάποιος Ιρανός διάβαζε το μπλογκ μου πιθανώς θα σκεφτόταν «τι ανοησίες λέει αυτή» ;-)
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το μαντήλι πάντως, όλες οι μοντέρνες γυναίκες, ειδικά αυτές που τραγουδάνε ροκ και θέλουν να φύγουν απ' τη χώρα, το μισούν. Αλλά και οι πιστές μουσουλμάνες μέσα στο σπίτι το βγάζουν. Για να φοράς μαντήλα μες στο σπίτι, ή είσαι θρήσκα και υπάρχει αρσενικό στο χώρο που δεν είναι πατέρας/αδερφός/γιος κτλ ή ετοιμάζεσαι να βγεις.
Δεν έχω πάει σε πολλές αραβικές χώρες, αλλά σε όσες έχω πάει υπάρχει τεράστια διαφορά με το Ιράν στη θέση της γυναίκας, στην ελευθερία κίνησής της. Θυμάμαι ότι στην Τεχεράνη περιμέναμε ένα γνωστό που θα τον συναντούσαμε για πρώτη φορά και κοιτάζαμε προσεκτικά κάθε νέο άντρα μέσα στο πλήθος (και γελούσαμε) και κανένας δε μας ενόχλησε. Να κοιτάζω περαστικούς άντρες στα μάτια δε θα το τολμούσα ποτέ σε αραβική χώρα. Δηλαδή στο Ιράν επιβάλλονται από πάνω κάποιοι νόμοι οι οποίοι καλώς ή κακώς είναι πια ξένοι προς την κουλτούρα μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Στις αραβικές χώρες δεν υπάρχουν νόμοι για το ντύσιμο, αλλά μεγαλύτερη κοινωνική πίεση για σεμνότητα. Βέβαια δεν αποκλείεται να είναι μια Ιρανή ροκού θρήσκα ή να της αρέσει το μαντήλι σαν αξεσουάρ, αλλά μου φαίνεται απίθανο. Υπάρχει μια άλλη ταινία με παρόμοιο θέμα το «My Tehran for sale» που αποτυπώνει καλύτερα νομίζω την κουλτούρα μιας μερίδας νέων μοντέρνων καλλιτεχνών. Λέω καλύτερα γιατί γυρίστηκε εξολοκλήρου κρυφά απ' τις αρχές. Όταν αρχεία της ταινίας έπεσαν στα χέρια των αρχών η πρωταγωνίστρια μπήκε φυλακή και καταδικάστηκε σε μαστίγωμα.
Για τη μουσική, στο Ιράν ακούνε φυσικά όλη την αμερικάνικη ποπ αλλά νομίζω πιο δημοφιλής είναι η ιρανική ποπ που είναι ουσιαστικά σκυλοτράγουδα. Τα παιδιά που εμφανίζονται στους γάτους της περσίας, απ' τη μια τους συμπαθώ από την άλλη όταν ακούω «οι δύστυχοι αναγκαστήκαμε να βάλουμε περσικούς στίχους και ν' αλλάξουμε τη μουσική για να μας καταλάβουν εδώ, ενώ εμείς θέλουμε να παίζουμε στ' αγγλικά» κάπου εκνευρίζομαι.
Η Τεχεράνη είναι πιο άσχημη απ' την Αθήνα, αλήθεια το λέω! αλλά ότι κάποιες γειτονιές/πόλεις μοιάζουν με την Αθήνα κι ο κόσμος ειδικά η νεολαία επίσης μοιάζουν με τους Έλληνες είναι κι αυτό αλήθεια. Για μένα τουλάχιστον το πιο μεγάλο πολιτισμικό σοκ όταν πήγα στο Ιράν, ήταν το πόσο πολύ έμοιαζε στην Ελλάδα.
Γεια σου Simurgh,
Διαγραφήμε συγχωρείς που άργησα να σου απαντήσω. Έλειπα τις προηγούμενες μέρες και ήταν δύσκολο.
Έχει πολύ ενδιαφέρον η παρατήρησή σου πως στο Ιράν υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ των πεποιθήσεων του κυρίως σώματος του πληθυσμού και αυτών των ελίτ. Νομίζω πως αυτό συμβαίνει εδώ και δεκαετίες και ιδίως μετά τη διάψευση / τροπή της ιρανικής επανάστασης; Την ταινία που αναφέρεις δεν την ξέρω, μα θα την έχω υπόψην.
Κάποτε είχα βρει ένα δίσκο επιλογή - νομίζω ηχογραγημένο τη δεκαετία του 1980 - με αφγανικές underground μπάντες. Εκεί ο ήχος ήταν πιο punk αλλά και πάλι η τελική αίσθηση της μουσικής θύμιζε την αίσθηση που σε κάποια σημεία αφήνει και η μουσική των "Γάτων της Περσίας".
Η οποία στο βάθος, βάθος θα μπορούσε να πει κανείς πως απηχεί την αίσθηση και των σκυλοτράγουδων.
Από την άλλη, τα σκυλοτράγουδα θα έλεγα πως μάλλον αποτελούν την επιφανειακή και ευτελή εκδοχή μιας ολόκληρης μουσικής παράδοσης και σύμπαντος, αυτής της μουσικής της εγγύς ανατολής. Μουσική ριζικά διαφορετική στα συστατικά της στοιχεία από ότι η δυτική. Διαφορετικές τονικότητες, αντίληψη της αρμονίας, χρήση τριημοτονίων κτλ.
Αντίστοιχα, προς δυσμάς έχουμε το έτερο των σκυλοτράγουδων, μια κακή ποπ ενίοτε εμετική.
Και στην Ελλάδα έχουμε τη μείξη τους στο σκυλο-ποπ..
Για τα παιδιά που παίζουν στους "Γάτους" θα συμφωνήσω απόλυτα. Τη μια ήταν τόσο συμπαθή την άλλη τόσο ανάλαφρα και "εξοργιστικά".. Γενικά είχα την αίσθηση πως τα περισσότερα ήταν παιδιά μεσοαστικών και βάλε οικογενειών. Τραμπαλιζόντουσαν μεταξύ της μουσικής ως έκφρασης και ως ευκαιρίας για διεθνή καριέρα. Εξάλλου, το "ροκ" από ένα σημείο και μετά παγκοσμίως έγινε ο τρόπος να "βγάλουμε γκόμενες και να βγάλουμε λεφτά"
Για την Τεχεράνη και τη μη - ομορφιά της θα σε πιστέψω. Στην Αθήνα ήμουν τις προηγούμενες μέρες, τη βρίσκω πάντα πολύ όμορφη πόλη (σε αντίθεση βέβαια με τους φίλους και τις φίλες μου που μένουν μόνιμα εκεί..!)
Όσο για τους ανθρώπους, προσωπικά θα έλεγα πως με αραβες της βορείου Αφρικής, με Ιρανούς και με Αφγανούς έχω νιώσει 100 φορές πιο ζεστά και οικεία από ότι με βορειοευρωπαίους.
Το δίλημμα «άλλη κουλτούρα είναι πρέπει να την σεβαστούμε» ή «τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι παγκόσμια» είναι νομίζω πλαστό δίλημμα. Είναι αφορμή για να υποστηρίξουν οι αριστεροί δικτατορικά καθεστώτα που τυχαίνει να είναι εχθροί της Αμερικής, και αντίστοιχα οι δεξιοί να δικαιολογήσουν το μίσος τους για τους «απολίτιστους» (και ίσως και την παρέμβασή τους). Και με τις δυο απόψεις διαφωνώ. Αυτό με το σεβασμό του διαφορετικού πολιτισμού μου φαίνεται όμως πιο γελοίο. Όπως μισώ το ναζισμό παρόλο που μπορεί να είναι έκφραση της γερμανικής κουλτούρας, έτσι μισώ και το λιθοβολισμό της μοιχαλίδας στις αραβικές χώρες. Ούτε βρίσκω λογικό να μου τη δίνουν οι θεούσες στην Ελλάδα αλλά να τις σέβομαι στο Ιράν. Δε μπορώ να πω σ'ένα κορίτσι στο Πακιστάν «δεν πειράζει που δε σ'αφήνουν να σπουδάσεις, αυτό συμφωνεί με την ανατολίτικη κουλτούρα σου κι εγώ η δυτική το σέβομαι αυτό», ούτε μπορώ να πω σε έναν Ιρανό «δεν πειράζει που σε βασάνισαν επειδή υποστήριζες το Μουσαβί, γιατί αυτό εντάσσεται στην πολιτική παράδοση της χώρας σου την οποία συκοφαντούν τα αμερικάνικα ΜΜΕ»
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι γενικά όπως έγραψα πιο πριν ο διαχωρισμός ανατολής-δύσης μου φαίνεται φιλοσοφικό κατασκεύασμα της κακιάς ώρας.
Και ξαναγυρνάμε στο βασικό ζήτημα που διείπε και το αρχικό κείμενο και όλα τα σχόλια!
ΔιαγραφήΓια να σου πω - και πάλι - πως δεν ξέρω. Φοβάμαι να εκφέρω τελική γνώμη γιατί θεωρώ πως όσο και αν είναι επίπλαστος στην τελική ο διαχωρισμός ανατολής - δύσης, μας διέπει de facto και προς το παρόν, και πως τον εισπράτουμε εμείς εδώ μέσα από άπειρη προπαγάνδα η οποία δεν αναφέρεται μόνο στα ειδισιογραφικά ρεπορτάζ αλλά και στην καταγωγή των εννοιών μας, των ερμηνευτικών μας σχημάτων κτλ.
Δεν ξέρω αν το Αφγανιστάν ή το Ιράκ είναι τώρα καλύτερα ή αν ήταν πριν. Μάλλον πρόκειται για δυο διαφορετικές εκδοχές του κακού.
Επιπλέον, η κριτική στα θεοκρατικά καθεστώτα, η υπεράσπιση των πολιτικών δικαιωμάτων του α τ ό μ ο υ, και η ίδια αυτή η έννοια του ατόμου, κτλ αποτελούν απόρροιες του διαφωτισμού και άρα όψεις του κόσμου από μια δυτική θέαση.
Μπορεί να καθολικοποιηθεί αυτή η θέαση;
Ταυτόχρονα, ο διαφωτισμός που γενά την κριτική στο "λιθοβολισμό της μοιχαλίδας" είναι ταυτόχρονα αυτός που γένησε τις μοντέρνες γενοκτονίες και το ναζισμό.
Εν τέλει, και προσπαθώντας πάντα να κοιτώ τα πράγματα από μια αριστερή θέση, τα διλήμματα αυτά νομίζω πως υποχωρούν κοιτώντας τα πράγματα στην ταξική τους εκδοχή.
Στην ταξική ανισότητα, στην εγγενή ανισότητα τόσο των ανατολικών όσο των δυτικών κοινωνιών, θεωρώ πως καταλήγουν όλα.
Ανισότητα η οποία διατηρείται, διαιωνίζεται και πάντα στηρίζεται σε θεωρίες δικαιωμάτων, σε θρησκευτικά συστήματα, ακόμα ακόμα και σε διαχωρισμούς ανατολής δύσης. Όλα αυτά τα βρίσκω γελοία όταν τα μεγεθύνω στην απόλυτη διάσταση ενός πλανήτη που την κατοικεί ένα είδος που λέγεται άνθρωπος και που συνεχίζει από τα μεγαλύτερα στα μικρότερα να εκμεταλλεύεται άνευ τύψεων και ως φυσική συνθήκη, τον διπλανό του, είτε αυτός είναι ορατός και δίπλα, είτε αόρατος και σε κάποια άλλη χώρα και ήπειρο
Σόρι που απαντάω κι εγώ αργά αλλά δεν είχα καθόλου χρόνο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝομίζω ότι γενικά συμφωνούμε. Για τη διαφορά Ανατολής-Δύσης, σίγουρα υπάρχει διαφορά μεταξύ των δημοκρατικών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των θεοκρατικών καθεστώτων της Μέσης Ανατολής και πολιτικά και κοινωνικά. Και ο πολιτισμός της Γαλλίας και της Ιαπωνίας διαφέρουν. Αλλά ότι η Δύση ξεκινάει στην Ελλάδα και η Ανατολή στην Τουρκία είναι νομίζω πολύ απλοϊκός διαχωρισμός και δυστυχώς έχω δει να το πιστεύουν πολλοί Έλληνες. Αντίθετα κάποιοι δυτικοευρωπαίοι διαχωρίζουν αλλιώς τον κόσμο.
Για το Διαφωτισμό δεν έχω διαβάσει ελάχιστα και δε ξέρω κατά πόσο έχει επηρεάσει το σύγχρονο τρόπο σκέψης. Ότι προωθεί τη διαφορετικότητα του ανθρώπου, το άτομο το έχω ακούσει πολλές φορές. Αλλά θα έπρεπε να διαβάσω και ανατολικές φιλοσοφίες για να ξέρω ότι δεν υπάρχει κι εκεί κάτι αντίστοιχο. Είμαι σχεδόν σίγουρη ότι και στην Ασία έχουν δημιουργηθεί κινήματα για το σεβασμό της διαφορετικότητας, την ανεξιθρησκεία κτλ πριν απ' το διαφωτισμό. Και ο κομμουνισμός που καταπίεσε τη διαφορετικότητα γεννήθηκε στη δύση. Από την άλλη νομίζω ότι είναι η αστικοποίηση που έκανε ανθρώπους διαφορετικών πεποιθήσεων να συναντηθούν μεταξύ τους και να αμφισβητήσουν τις «μεγάλες αλήθειες». Αλλά όπως έγραψα έχω ελάχιστες γνώσεις για την παγκόσμια ιστορία ή τη φιλοσοφία, αν και είναι πολύ ενδιαφέρον θέμα.
Για τη μοιχαλίδα θα ήθελα να πω δυο λόγια: δε νομίζω να είχε σχέση ο διαφωτισμός που καταργήθηκε η θανάτωσή της. Νομίζω ότι έχει να κάνει περισσότερο με τη χριστιανική θρησκεία που ήταν για σχεδόν 2000 χρόνια η απόλυτη αυθεντία, και στα ευαγγέλια ο Χριστός είπε καθαρά ότι διαφωνεί με το λιθοβολισμό και μάλιστα αποδεχόταν στον κύκλο των πιστών του ανήθικες γυναίκες. Και πριν από το Χριστό, στην Αθήνα αν θυμάμαι καλά τη γυναίκα που απάτησε τον άντρα της την τιμωρούσαν μόνο με αποχή από τα Παναθήναια ενώ ο εραστής της τιμωρούνταν με θάνατο. Εδώ η βάση της συγχώρεσης είναι η περιφρόνηση της γυναίκας που την θεωρούσαν άλογο ον που δεν έχει ευθύνη για τις πράξεις του. Και στη σημερινή εποχή πιστεύω ότι τα κινήματα της σεξουαλικής απελευθέρωσης και ίσως ο φεμινισμός κατάφεραν (εν μέρει) να απενοχοποιήσουν στο μυαλό του δυτικού τη μοιχεία και να καταδικάσουν τη δολοφονία της άπιστης γυναίκας.
Θέλω να πω μ' όλα αυτά ότι δε θεωρώ σωστό κάθε καλό στην κοινωνία μας να το ανάγουμε στη δυτική κουλτούρα και το διαφωτισμό ή το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και ότι δε μας αρέσει σε ξένες κοινωνίες να το θεωρούμε φυσικό επακόλουθο της ανατολικής κουλτούρας.
Με την τελευταία παράγραφο νομίζω ότι συμφωνώ κι εγώ.
Α και για την ιρανική μουσική, χωρίς να έχω μουσικές γνώσεις ξέρω ότι η παραδοσιακή και η κλασσική ιρανική μουσική είναι διαφορετικές από τις δυτικές- και πάλι έχουν ομοιότητες με κάποια κομμάτια της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής. Το ωραίο είναι ότι αυτή η διαφορετική μουσική παράδοση είναι ακόμα δημοφιλής εκεί και διδάσκεται και σε πανεπιστήμια. Αντίθετα στην Ελλάδα το χάσαμε αυτό και πλέον οι συνθέτες είναι σχεδόν απόλυτα επηρεασμένοι απ' τη δυτική μουσική, άντε με κανένα μπουζούκι ή καμιά λύρα να δίνουν μια νότα παράδοσης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΊσως επειδή η μουσική παράδοση στο Ιράν είναι ακόμα ζωντανή εκνευρίζομαι περισσότερο μ' αυτά τα παιδιά που ασχολούνται με τη χιλιοπαιγμένη δυτική μουσική και με μερικά είδη (μέταλ, χιπ χοπ, ροκ) όπου -κατά την άποψή μου- δεν έχουν κάτι να προσφέρουν στην παγκόσμια μουσική. Αλλά βέβαια, από τη δική τους πλευρά τα πράγματα είναι αλλιώς.
Δε ξέρω αν έχεις δει το Χωρισμό του Φαρχαντί. Αυτή η ταινία κι αν δεν έχει κοινωνικούς προβληματισμούς.
Γεια σου Simurgh,
ΑπάντησηΔιαγραφήκαι εγώ ξανα-απαντάω αργά, με συγχωρείς.
Τα όρια διαχωρισμού είναι πάντα πιστεύω υπό διαπραγμάτευση. Για να χαραχτούν πρέπει κάτι να εντοπιστεί ως "διαφορά". Αυτό δεν είναι φυσικό. Ένας πολιτισμός αποτελεί σύνολο σχεδόν άπειρο μεταβλητών και στοιχείων, τα οποία μάλιστα διαρκώς μεταβάλλονται.
Κοιτώντας ό,τι ονομάζουμε Δύσκ και Ανατολή, βλέπουμε ένα συνεχές με πράγματα που μοιάζουν, που διαφέρουν, που είναι ταυτόσημα, που είναι αντιθετικά, που είναι αλληλοσυσχετιζόμενα, που είναι ανεξάρτητα.
Ανάλογα με το τι ακριβώς κεντροθετούμε ώς το βασικό (π.χ γεωγραφία, πολιτικό σύστημα, κουλτούρα), κατανέμονται αλλιώς και αντίστοιχα τα στοιχεία αυτά. Επίσης, ανάλογα με το αν κοιτάμε τα πράγματα σε μακρο-επίπεδο (π.χ. κράτη) ή σε μικρό-επίπεδο (π.χ. καθημερινές πρακτικές της τάδε ομάδας πληθυσμού), αντίστοιχα αλλάζουν και πάλι.
Εξάλλου, κάθε διάκριση φέρει και έναν καταναγκασμό της επιλογής. Το να διαλέγω κάτι ως διαφορά σημαίνει ότι υποβιβάζω τα όμοια στοιχεία και το αντίθετο.
Έτσι θα έλεγα πως η διαχωρισμός αυτός πάντα μετατοπίζεται και επανα-νοηματοδείται συνεχώς.
Και φυσικά εξαρτάται από τα κίνητρα, τις αναπαραστάσεις, τις πρακτικές αλλά και φαντασιακές επιδιώξεις αυτού που τον φέρει.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα νομίζω είναι η Ελλάδα που διαρκώς κινείται μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Και δε κινείται "φυσικά" - την τοποθετούν και μας τοποθετούμε αναλόγως.
Άλλοτε ανήκουμε στην Ανατολή "επειδή είμαστε τεμπέληδες... (!)" και άλλοτε "επειδή είμαστε έξω-καρδιά άνθρωποι..."
Άλλοτε ανήκουμε στην Ανατολή "επειδή είμαστε ένα ανοργάνωτο κράτος" και άλλοτε "επειδή έχουμε μακραίωνη ιστορία και ανήκουμε στο αρχικό λίκνο του πολιτισμού της Ευρασίας".
Όσον αφορά την έννοια του ατόμου (και συνακόλουθα της διαφορετικότητας), βάσει του ότι έχω διαβάσει - και έχοντας μεν κάποια στοιχειώδη γνώση για ανατολικά μοντέλα σκέψεις, χωρίς δε να τη θεωρώ επαρκή - θα έλεγα πως είναι ο χριστιανισμός που τη θεμελιώνει. Αυτός είναι που θέτει αυτή την άμεση σχέση ανθρώπου ως άτομο και θεού.
Ένα άτομο μόνο του που συζητά τις αμαρτίες του και κρίνεται για αυτές από το θεό σε μια σχέση ενός προς ενός. Η σωτηρία ή η καταδίκη γίνεται προσωπική υπόθεση σε στυλ "ολόκληρος ο κόσμος δεν μπορεί να σε σώσει αν δεν είναι να σωθείς".
...
Αντίθετα θα ελέγα πως ως ένα βαθμό στην "ανατολική" σκέψη, ο άνθρωπος δε νοείται ως μονάδα αλλά περισσότερο ως τμήμα μιας οργανικής ολότητας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπίσης νομίζω πως υπάρχουν πολλές διαφορες στις γλώσσες (που είναι βασικοί αντικατοτρισμοί της σκέψης) όσον αφορά την προσωπική αντωνυμία "εγώ".
Αν δεν κάνω λάθος, στα ιαπωνικά υπάρχουν πολλές περισσότερες λέξεις που χρησιμοποιούνται για να δηλωθεί αυτό που εμείς λέμε "εγώ κάνω / σκέφτομαι αυτό"
Είναι πολύ περισσότερο ρευστό το ιαπωνικό "εγώ" - δεν αποτελεί το θεμέλιο μιας πρότασης αλλά εξαρτάται από το πιο είναι το αντικείμενό της ή στα προφορικά, ανάλογα με το σε ποιον απευθείνεται το υποκείμενο (π.χ. σε έναν ηλικιωμένο, σε κάποιον ανώτερο κτλ)
Έτσι θα έλεγα πως μάλλον είναι δυτικό παιδί η μοντέρνα έννοια της ατομικότητας - με τα καλά της αλλά και τα κακά της.
Για τη μοιχεία δεν ξέρω καθόλου. Δεν είμαι σίγουρος όμως πως ο χριστιανισμός ως θεσμικό / εξουσιαστικό σύστημα συνετέλεσε στην εξάλειψη της τιμωρίας της.
Εξάλλου, μέχρι και τη νεώτερη εποχή, στο χριστιανισμό στηρίζεται και σ' αυτόν αναφέρεται ένα ασφυγκτικό σύστημα ηθικής γεμάτο ενοχές, αναμονή (αλλά και επιβολή) τιμωρίας.
Δεν ξέρω μα φαντάζομαι πως ως "μάγισσες" κάηκαν και πολλές μοιχαλίδες.
....
Για την αστικοποίηση έχεις πολύ μεγάλο δίκιο. Νομίζω πως πρόσφερε μια πολύ ριζικά καινούρια αντίληψη του ανθρώπου για το τι μπορεί να είναι και σημαίνει "ανθρωπότητα".
ΑπάντησηΔιαγραφήΜέχρι τη συγκρότηση των μεγάλων, μοντέρνων πόλεων, δε νομίζω ένας άνθρωπος να είχε τη δυνατότητα να δει τόσους πολλούς ανθρώπους μαζεμένους και τόσους διαφορετικούς τρόπους ζωής μπροστά του.
Η μοντέρνα μαζικότητα είναι και ένα πείραμα πιθανοτήτων - πως τα πράγματα μπορούν να έχουν πάρα πάρα πολλές εκδοχές. Και αυτό διανοίγει τη σκέψη.
Τέλος, ούτε αυτή την ταινία που λες την έχω δει. Γενικά έχω δει ελάχιστα από Ιρανικό κινηματογράφο. Κάποια φορά που θα έχω χρόνο θα ψάξω στο μπλογκ σου καλά και θα διαλέξω ταινίες να δω.
Σε ευχαριστώ πολύ για την ωραία συζήτηση!
Δημήτρης
Αυτό που γράφεις στο πρώτο από τα τρια τελευταία σχόλια :-) είναι ακριβώς αυτό που εννοούσα. Παρόλο όμως που οι όροι είναι ασαφείς, η διαφορά δύσης κι ανατολής έχει γίνει καραμέλα στον τύπο και με βάση αυτή την υποτιθέμενη διαφορά ερμηνεύονται τα πάντα από κάποιους. Εγώ θα πρότεινα να αποφεύγουμε τις γενικεύσεις και να προσπαθήσουμε να μάθουμε περισσότερα για κάθε συγκεκριμένο πολιτισμό - από την άλλη τι θα πει συγκεκριμένος πολιτισμός; Πάντως το να βάζουμε όλη την Ασία σε ένα τσουβάλι ενώ είναι η μεγαλύτερη μας ήπειρος είναι λάθος. Οι Ιάπωνες πχ μπορεί να μην έχουν τόσο έντονη την αίσθηση της ατομικότητας, αλλά έξω καρδιά κι ανοργάνωτοι δεν είναι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ Ιαπωνική γλώσσα είναι αρκετά παράξενη και δεν έχω τολμήσει να ασχοληθώ μαζί της. Τα περσικά όμως (όπως και τα ινδικά βέβαια) είναι ινδοευρωπαϊκή γλώσσα και μοιάζει πολύ με τις συνηθισμένες μας ευρωπαϊκές, και ακόμα περισσότερο με την ελληνική. Θα έλεγα ότι αν δεν είχε το ζόρικο αραβικό αλφάβητο θα ήταν από τις ευκολότερες γλώσσες για έναν Έλληνα.
Χαίρομαι κι εγώ για τη συζήτηση και καλή συνέχεια στην εκπομπή!
Μα έτσι δυστυχώς έχουμε μάθει, πάντα με δίπολα φίλων και εχθρών. Και η πλάκα είναι πως ακριβώς επειδή τα όρια είναι ενίοτε δυσδιάκριτα και ευμετάβλητα, συχνά οι χθεσινοί φίλοι γίνονται οι αυριανοί εχθροί και το ανάποδο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρέπει να είμαστε προσεκτικοί - είναι τόσο ριζωμένα αυτά στη γλώσσα που χρησιμοποιούμε. Πάω στοίχημα πως αν ξαναδιαβάσω τα σχόλια που σου έγραψα, σίγουρα θα βρω πολλά τέτοια "τσουβαλιάσματα" ενώ προσπαθούσα να επιχειρηματολογήσω ενάντια στο "τσουβάλιασμα"!
Οι γλώσσες είναι ένας ολόκληρος κόσμος..! Σε όσα γράψαμε σε αυτά τα σχόλια νομίζω πως καταλήξαμε πως υπάρχουν τόσα και τόσα ενδιαφέροντα πράγματα να σκεφτούμε για τα οποία εν τέλει ξέρουμε τόσα λίγα.
Που να μας φτάσει ο καιρός να τα μάθουμε όλα..!
Σε ευχαριστώ πολύ για τις ευχές για την εκπομπή. Το ραδιόφωνο είναι μεγάλο μου μεράκι. Ελπίζω να είναι ενδιαφέρουσα και ευάκουστη η εκπομπή!
καλό μεσημέρι