Η ΣΚΟΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (DUST OF TIME)

Σκηνοθεσία: Θόδωρος Αγγελόπουλος
Παίζουν: Γουίλιαμ Νταφόε, Μπρούνο Γκαντζ, Μισέλ Πίκολι, Ιρέν Ζακόμπ
Διάρκεια: 125’
2008

Ο καλλιτέχνης ως γέρος και ως οραματιστής.

Ο Αγγελόπουλος είναι πλέον 74 χρονών και η ηλικία μας είναι ο μόνος τρόπος που πραγματικά μαθαίνουμε για το χρόνο. Ως καλλιτέχνης είναι οραματιστής, παλεύει με την επίτευξη ή τη διάψευση των οραμάτων.

Πιστεύω πως είναι ο κανόνας η μεγάλη ηλικία να κυοφορεί διάψευση – ο κόσμος σπάνια παίρνει την τροπή που κάποτε ελπίσαμε. Προσωπικά, όσο μεγαλώνω – και είμαι ακόμα πολύ νέος – αντιλαμβάνομαι αυτό που στο σχολείο μας μαθαίναν ως τη σοφία των παροιμιών, που τόσο όμορφα απαγγέλουν οι παππούδες. Είναι η επιγραμματική τους απλότητα. Συνοψίζουν εκατοντάδες βιβλίων, γεγονότων και παρατηρήσεων. Αντίστοιχο της παροιμίας στο σινεμά είναι μια δυνατή εικόνα, μια εικόνα που μπορεί να ιδωθεί ακόμα και έξω από την πλοκή, ως ομιλούσα φωτογραφία.

Η αριστερά του 20^ου αιώνα θέλησε να διατυπώσει τι ήταν δέον να γίνει. Ο χρόνος που κύλισε φάνηκε να τη σκεπάζει με σκόνη. Πλέον οι άνθρωποι και οι κοινωνίες της ευμάρειας, δε νοιάζονται για τις μεγάλες Αφηγήσεις. Αναζητούν προσωπικά καταφύγια, όπου ο καθένας ελπίζει πως ερχόμενος ως άτομο θα μπορέσει να χωρέσει, να χωθεί μέσα από τις τρύπες στα σανίδια και να ασφαλιστεί.

Στον αιώνα που πέρασε, ήταν αλλιώς. Κάποιοι άνθρωποι βρέθηκαν ακριβώς στο επίκεντρο των μεγάλων ιστορικών γεγονότων με αποτέλεσμα στις φλέβες τους μαζί με το αίμα να τρέχει και Ιστορία. Η ταινία έχει δύο θανάτους και ταυτόχρονα δύο επιζώντες. Οι πρώτοι είναι επειδή το «Τέλος της Ιστορίας» που διακυρήχθηκε τόσο εκωφαντικά, δεν μπορεί παρά να σταματήσει την καρδιά τους. Οι δεύτεροι επιζούν γιατί εκεί που τελειώνει η Ιστορία, ακριβώς εκεί ξαναρχίζει.

Είθισται τα ονόματα να περνούν από τη μια γενιά στη μεθεπόμενη, οι παππούδες να συνεχίζονται στα εγγόνια. Η Ελένη του «Λιβαδιού που Δακρύζει», η Ελένη του 20^ου αιώνα γέρασε. Μα στην αυγή του 21^ου στέκεται η εγγονή της. Είναι έργο άλλων σκηνοθετών να μας μιλήσουν για αυτήν. Ο Αγγελόπουλος μας την παραδίδει, λέγοντας μας ποια ήταν η μήτρα που για έναν αιώνα την κυοφόρησε.

Το φιλμ δεν είναι σχηματικό, όπως το κατηγόρησαν. Θέτει τα σημεία για να τραβήξουμε τις γραμμές και να αναδυθεί η εικόνα. Μια σπουδαία ταινία.

***


τρία χρόνια έχουν περάσει από την προβολή της
ταινίας και το κείμενο αυτό, και οι άνεμοι της
Ιστορίας έχουν τινάξει για τα καλά την όποια
σκόνη επικάθησε. Τα σανίδια στα μικρά μας
καταφύγια τρίζουν κάθε βράδυ όλο και πιο
απειλητικά. Ο γέρος καλλιτέχνης μίλησε - αυτό
ήταν το χρέος του, τώρα μπορεί να ξεκουραστεί.

Ο χρόνος βαραίνει το μεμονωμένο άνθρωπο, όχι
όμως τον Κόσμο Μας. Για όσους ανήκουμε στον
εικοστό πρώτο αιώνα, έρχεται πλέον η ώρα από τα
λόγια να περάσουμε στην πράξη. Δεν υπάρχει άλλο
σκόνη. Μόνο η ανάγκη να γυαλίσουμε και να
υπερασπιστούμε εκ νέου το όραμα, βγαίνοντας
επιτέλους από τα αστεία και ευτελή
καταφύγιά μας.

Αξιολόγηση: * * * * * (5)

Δημήτρης Δρένος

δημοσιεύθηκε στον Εξώστη, 19/2/2009

ΘΑ ΧΥΘΕΙ ΑΙΜΑ (THERE WILL BE BLOOD)

Σκηνοθεσία: Πωλ Τόμας Άντερσον
Παίζουν: Ντάνιελ Ντέι Λιούις, Πολ Ντάνο, Ντίλον Φρίζιερ, Κέβιν Τζέι Ο' Κόνορ, Κιάραν Χιντς
Διάρκεια: 158'
2007

«Θα χυθεί αίμα» αναγράφεται με καλλιγραφικά, επιβλητικά γράμματα στο κινηματογραφικό πανί. Απειλητική φράση, φράση – προειδοποίηση, ρητορεία φλεγόμενου ιεροκήρυκα ή αιματοβαμμένου πολέμαρχου. «Θα χυθεί αίμα» όπως γράφει η Παλαιά Διαθήκη για έναν άγριο και ερημικό κόσμο όπου τα άτομα γονατίζουν μπροστά στον Μεγάλο Τιμωρό.

Στις αμερικάνικες ερημιές ανακαλύπτουν το πετρέλαιο στις αρχές του 20^ου αιώνα. Στη γη δε βλασταίνει τίποτα. Μα από κάτω κυλούν μαύροι ωκεανοί που αν αντληθούν θα φέρουν ευημερία, η ξερή γη θα καρπίσει πόλεις και δουλειές για όλους...

Ο ήρωάς μας, Daniel Plainview (τι όνομα), μας παρουσιάζεται στις πρώτες σκηνές να σκάβει στα έγκατα της γης. Με μαυρισμένο πρόσωπο, ο εξακτηνωμένος άνθρωπος ενεργοποιεί το βαθιά ανθρώπινο χαρακτηριστικό της μετάπλασης της φύσης. Δεν είναι ο ύστερος κοιλαράς καπιταλιστής, είναι ο πρώτος, που μοιάζει Ήρωας με ατσαλένια θέληση. Θα επιτύχει, και η μια γεώτρηση θα φέρει την άλλη.

Στο δεύτερο μέρος, ο Plainview χτίζει την αυτοκρατορία του. Συγκλονιστικές σκηνές με τις πετρελαιοπηγές να φλέγονται στο δειλινό και τους ανθρώπους σα σκιες να προσπαθούν να κατευνάσουν τις παραγωγικές δυνάμεις που οι ίδιοι απελευθέρωσαν.

Στο τρίτο μέρος, ο Plainview είναι πλέον γέρος. Δεν είναι πια σκληρά τα χέρια του από την αξίνα. Είναι η ψυχή του, έτσι που στέκεται στο μέγαρό του, μες την παραπληγία του πλούτου. Τώρα ενσαρκώνει την κακία, είναι ένα άδειο κέλυφος.

Δεν αντιπαθούμε τον ήρωα από την αρχή και ας ήμαστε προκατειλημμένοι εξ αρχής. Παίρνει ώρα αυτό και μας φαίνεται παράδοξο. Μας φαίνεται παράδοξο που ακόμη και ο ήρωας του καπιταλισμού συνθλίβεται και ο ίδιος από την τερατώδη φύση του συστήματος.

Ούτε χίλιες λέξεις δε φθάνουν για αυτή την ταινία, που είναι σχεδόν αριστούργημα. Δεν είναι όμως, γιατί υψώνει τον πήχη ακόμα ψηλότερα από αυτό που πετυχαίνει. Το τελικό βίαιο ξέσπασμα της ταινίας αποτυγχάνει να οδηγήσει στην κορύφωση που επιδιώκει. Μοιάζει ανώδυνο, μοιάζει αναίμακτο.

Η βία που έχει γεννηθεί, το αίμα που μέλλει να χυθεί, δεν ξορκίζονται τόσο εύκολα – είναι καρποί αιώνων.

Αξιολόγηση: * * * * (4)

Δημήτρης Δρένος

δημοσιεύθηκε στον Εξώστη, 6/3/2008