Σκηνοθεσία: Ζυλ Ντασσέν
Παίζουν: Ζαν Σερβαί, Τέντυ Μπίλις, Ρότζερ Χάνιν, Μωρις Ρονέ, Μελίνα Μερκούρη, Φερνάντ Λεντού
Διάρκεια: 122’
1957
«Μηδαμινός ωσάν ένα θα ΄λεγα μουσικό διάστημα χιονόλυτο / συλλογιέμαι τι ψάχνω εγώ σ΄ αυτό τον κόσμο που εξοντώνει / στο Σαλβαντόρ στη Μπολίβια στην Ουραγουάη στο Σαντιάγκο / σκοτώνει τις ηπείρους τα βαθιά πλάσματα με κάτι μάτια / Θεέ μου λουλουδένια / τι γυρεύω εγώ σ΄αυτήνε την εκποίηση του μαύρου αβέρτα… / Μηδαμινός ωσάν ένα κουρελιασμένο ξεσκονόπανο πάλι / καταστρέφομαι δίχως τη δύναμη να δοξάσω τους φρέσκους / κι αδιάκοπους Χριστούς της Παρουσίας…», έγραφε ο Νίκος Καρούζος στο ποίημά του για τον Αρχιεπίσκοπο Ρομέρο.
Ο δολοφονημένος Ρομέρο υπήρξε μια από αυτές τις ξεχασμένες πλέον ιστορίες του 20ου αιώνα, ένας από τους ιερωμένους εκείνους της «Θεολογίας της Απελευθέρωσης» που συνδίασαν το χριστιανισμό με το μαρξισμό σε χώρες με χούντες και φτώχιες και το πλήρωσαν πεθαίνοντας στη λίμνη του αίματός τους.
Κάθε θρησκεία είναι παραμύθι και αλληγορία, ένα βιβλίο για πολλαπλές αναγνώσεις.
Είναι ο αναστεναγμός του καταπιεσμένου πλάσματος, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, το πνεύμα συνθηκών δίχως πνεύμα. (K. Marx)
Και κάθε πολιτική θεωρία εν τέλει προσκρούει ή γυροφέρνει αντίστοιχα ζητήματα. Τι γίνεται με την ηθική; Τι γίνεται με την ύπαρξη; Τι γίνεται με αυτή τη μυστηριώδη, δηλητηριώδη, θαυμαστή ουσία του ανθρώπου;
Είναι ο αναστεναγμός του καταπιεσμένου πλάσματος, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, το πνεύμα συνθηκών δίχως πνεύμα. (K. Marx)
Και κάθε πολιτική θεωρία εν τέλει προσκρούει ή γυροφέρνει αντίστοιχα ζητήματα. Τι γίνεται με την ηθική; Τι γίνεται με την ύπαρξη; Τι γίνεται με αυτή τη μυστηριώδη, δηλητηριώδη, θαυμαστή ουσία του ανθρώπου;
Είμαστε άτομα και είμαστε κοινωνία, έχουμε την ατομική μας στάση στα πράγματα και όμως αναλαμβάνουμε συλλογική δράση. Κάλλιστα υποτασσόμαστε, κάλλιστα εξεγειρόμαστε. Και ανάμεσα δεν υπάρχει τίποτα άλλο από ένα μεγάλο «ανάμεσα», που ερμηνεύει και κινητοποιεί, μια διαδρομή που αναμένει πάντα να διασχιστεί.
Το χίλια-εννιακόσια-κάτι η Ελλάδα ήταν ένας αγριότοπος. Ο ήλιος έκαιγε τα ξερά τοπία, οι βράχοι δε βγάζαν σοδειές, οι άνθρωποι ήταν άγριοι όπως και τα βουνά που κατοικούσαν.
Στην Κρήτη ώστοσο υπάρχει ένα χωριό που τα καταφέρνει κάπως καλύτερα. Έχει τα σπιτάκια του, έχει τα τρόφιμά του, έχει τον προύχοντά του, έχει τον τούρκο αγά που επιβλέπει, έχει και τον παπά που είναι η φωνή του χωριού. Πλησιάζει το Πάσχα και το έθιμο επιτάσσει κάποιοι χωριανοί να λάβουν ρόλους ώστε να αναπαραστήσουν το δράμα του Χριστού. Οι ρόλοι θα μοιραστούν με ευθυμία. Ο τραυλός βοσκός Μιχαλιός θα γίνει ο Χριστός, η «άσεμνη» χήρα του χωριού, Μαγδαληνή, οι παρίες της κοινότητας, Απόστολοι.
Στην Κρήτη ώστοσο υπάρχει ένα χωριό που τα καταφέρνει κάπως καλύτερα. Έχει τα σπιτάκια του, έχει τα τρόφιμά του, έχει τον προύχοντά του, έχει τον τούρκο αγά που επιβλέπει, έχει και τον παπά που είναι η φωνή του χωριού. Πλησιάζει το Πάσχα και το έθιμο επιτάσσει κάποιοι χωριανοί να λάβουν ρόλους ώστε να αναπαραστήσουν το δράμα του Χριστού. Οι ρόλοι θα μοιραστούν με ευθυμία. Ο τραυλός βοσκός Μιχαλιός θα γίνει ο Χριστός, η «άσεμνη» χήρα του χωριού, Μαγδαληνή, οι παρίες της κοινότητας, Απόστολοι.
Μια μέρα στις πύλες του χωριού θα φτάσει εξαθλιωμένη πομπή. Είναι οι ξεριζωμένοι κάτοικοι ενός άλλου χωριού που εξεγέρθηκε ενάντια στους Οθωμανούς και κατακάηκε. Την πομπή της δικής τους σταύρωσης οδηγεί ο δικός τους παπάς. Θα ζητήσουν άσυλο, τροφή, την ακαλλιέργητη γη να καλλιεργήσουν.
Το πλούσιο χωριό και ο πλούσιος παπάς θα τους διώξουν. Οι μεν έχουν φλουριά στις κασέλες τους, οι δε έχουν τα κόκαλα των προγόνων σε ξεσκισμένα ταγάρια. Και αυτό αρκεί για να οριοθετήσει ένα σύνορο πιο βαθύ και πιο ψηλό από κάθε κοινότητα έθνους και θρησκείας.
Το πλούσιο χωριό και ο πλούσιος παπάς θα τους διώξουν. Οι μεν έχουν φλουριά στις κασέλες τους, οι δε έχουν τα κόκαλα των προγόνων σε ξεσκισμένα ταγάρια. Και αυτό αρκεί για να οριοθετήσει ένα σύνορο πιο βαθύ και πιο ψηλό από κάθε κοινότητα έθνους και θρησκείας.
Οι πρόσφυγες θα βρουν καταφύγιο απέναντι, στο βουνό. Κάθε μέρα θα πεθαίνουν από την πείνα. Όμως, υπάρχει ο καιρός της υποταγής και υπάρχει και ο καιρός της εξέγερσης. Οι παρίες του πλούσιου χωριού θα μετατραπούν σε επαναστάτες των κατατρεγμένων. Και αυτή τη φορά ο Χριστός και οι φίλοι του δε θα ιδρύσουν εκκλησία αλλά αντάρτικο.
Βασιζόμενος στο βιβλίο του Καζαντζάκη, ο Ντασέν έφτιαξε ένα αριστουργηματικό φιλμ. Γεμάτη ένταση, η σκηνοθεσία του αγγίζει τα ύψη του ιταλικού νεορεαλισμού. Η πνευματικότητα του φιλμ ομοιάζει αυτής του «Αντρέι Ρουμπλιόφ» του Ταρκόφσκι. Οι λεπτές προσωπογραφίες των κατοίκων αποτελούν μια ιδιοφυή μαρξιστική αναπαράσταση των κοινωνιών.
Η κατάργηση της θρησκείας ως της ψευδούς ευτυχίας των ανθρώπων είναι η απαίτηση για την πραγματική τους ευτυχία. Το αίτημα ενάντια στις ψευδαισθήσεις που σκεπάζουν τις συνθήκες τους είναι το αίτημα ενάντια στις συνθήκες εκείνες που απαιτούν ψευδαισθήσεις. Η κριτική της θρησκείας είναι εν τέλει η κριτική της κοιλάδας των δακρύων της οποίας η θρησκεία είναι το φωτοστέφανο. (K.Marx)
Ποιά κράτη και ποιά έθνη; Ποιά εθνικά συμφέροντα και πανστρατείες; Ποιοί θεσμοί και ποιές θρησκείες;
Στις μέρες μας ακούγεται δυνατά το πως σοβεί ο ταξικός πόλεμος στην ατελεύτητη κοιλάδα των δακρύων.
Στις μέρες μας ακούγεται δυνατά το πως σοβεί ο ταξικός πόλεμος στην ατελεύτητη κοιλάδα των δακρύων.
Αξιολόγηση: * * * * * (5)
Δημήτρης Δρένος
δημοσιεύθηκε στον Εξώστη, 19/6/2008
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου