Η ΑΔΕΛΦΗ ΜΟΥ (L' ENFANT D' EN HAUT / SISTER)

Σκηνοθεσία: Ούρσουλα Μέγιερ
Παίζουν: Κέισυ Μότετ Κλάιν, Λέα Σεϋντού, Μάρτιν Κόμπστον, Γκίλιαν Άντερσον
Διάρκεια: 97'
2012

Η παιδική ηλικία – όπως τόσα άλλα πράγματα που θεωρούμε αυθύπαρκτα και αυτονόητα – είναι σε μεγάλο βαθμό μια κοινωνική κατασκευή. Για κάθε ενδεχομένως παχύσαρκο δωδεκάχρονο παιδί του αναπτυγμένου κόσμου που στρογγυλοκάθεται στην τηλεόραση ή παίζει ηλεκτρονικά με τις ώρες, υπάρχουν δέκα δωδεκάχρονα παιδιά σε άλλες εποχές ή γωνιές του κόσμου που καθαρίζαν καπνοδόχους, υφαίνουν σε εργοστάσια ή κρατούν αυτόματα σε αφρικανικούς εμφύλιους. Μέχρι το 17^ο αιώνα η «παιδική ηλικία» δε νοούνταν ούτε στην Ευρώπη. Το παιδί θεωρούνταν απλώς ως ένας μικρών διαστάσεων ενήλικας, που φορούσε τα ρούχα τους κοντεμένα και μοιραζόταν τις έγνοιες της σκληρής ζωής. Και αν εγκληματούσε σαν αυτούς, ομοίως το καρατομούσαν ή το απαγχόνιζαν.

Ο δωδεκάχρονος ήρωας μας Σιμόν είναι έκπτωτος από τον παράδεισο της παιδικής ηλικίας και ας ζει στην πλούσια Ελβετία. Αντιθέτως, μοιάζει ριγμένος σε έναν παγωμένο και αφιλόξενο πλανήτη, έτσι που περιπλανάται κάθε πρωί με το κράνος του, την κάσκα με τα γυαλιά, τη στολή με το χοντρό αντιανεμικό υλικό, ενώ πίσω του ακούγονται απόκοσμοι ήχοι από βαριές μεταλλικές πόρτες που κλείνουν. Ένας αστροναύτης μικρών διαστάσεων, που κάθε πρωί παίρνει από τους πρόποδες το τελεφερίκ ώστε να ανέβει στην κορυφή του βουνού. Ο Σιμόν είναι ένας κλέφτης μικρών διαστάσεων και στην κορυφή υπάρχει ένα πολυτελές σαλέ και χιονοδρομικό κέντρο. Εκεί κάθε μέρα κλέβει από τους σάκους των τουριστών τρόφιμα και από τις αποθήκες χιονοπέδιλα για να τα μεταπουλήσει. Είναι ένα σπουργίτι μεγάλων διαστάσεων – τρέφεται από τα ψίχουλα που πέφτουν από τα σάντουιτς σολομού. Είναι ένας Ρομπέν των Παιδιών, με αντίτιμο, καθώς πεπαλαιώνει τεχνηέντως τα σύνεργα του σκι ώστε να μη φαίνονται κλεμμένα και τα μεταπωλεί φθηνά.

Στη διάρκεια της ταινίας θα παρακολουθήσουμε πολλές φορές τη διαδρομή του τελεφερίκ. Η υψομετρική διαφορά δεν είναι άλλο από το συμβολισμό της απόστασης μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Στην κορυφή ζουν οι ανέμελες τάξεις, στους πρόποδες η ζωή μυρίζει αλκοόλ, οι τοίχοι έχουν κιτρινισμένες ταπετσαρίες και κάθε προοπτική διαψεύδεται την επόμενη στιγμή. Ταυτόχρονα, τα δυο σκηνικά της ταινίας, οι πίστες του σκι και το μικρό διαμέρισμα σε κάποια εργατική κατοικία, σηματοδοτούν και τη διάκριση μεταξύ «επαγγελματικού» και «προσωπικού». Στα σπίτια τους τα παιδιά παίζουν. Όμως ο Σιμόν πρέπει να φροντίζει τη μεγάλη του αδερφή. Είναι ορφανοί οι δυο τους και αυτή αν και στη δεκαετία των είκοσι, καταρρέει πιο εύκολα και από παιδί. 

Οι αρχές της δεύτερης πράξης του έργου εγκυμονούν μια μεγάλη σεναριακή ανατροπή. Μια από αυτές τις συνθήκες που οι καθωσπρέπει τάξεις τις βρίσκουν αρρωστημένες, όπως βρίσκουν τις μπότες με πλατφόρμες κιτς ή την ανάσα των φτωχών να μυρίζει διαφορετικά. Μια συνθήκη δομική που καθιστά το Σιμόν δια παντός εξόριστο από τη γλυκιά χώρα των παιδιών.

Ποια παιδική ηλικία; Σε όλη την ταινία κανείς δεν αντιμετωπίζει το Σιμόν σαν παιδί. Και όταν για μια φορά νοιώσει όλο το απωθημένο της οικογενειακής οικειότητας στο πρόσωπο μια πλούσιας κυρίας στο σαλέ, ο ίδιος αμήχανα θα φερθεί ως ενήλικας, καθώς δεν ξέρει να παίζει το παιχνίδι του παιδιού.

Η ταινία διέπεται από  μια ψυχρή ατμόσφαιρα που μερικές φορές ανεβαίνει λίγους βαθμούς πάνω από το μηδέν για να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση θαλπωρής. Η σκηνοθετική ματιά μινιμαλιστικά δίνει έμφαση στην φυσική αρχιτεκτονική των χώρων και στη μηχανική των ανυψωτικών μηχανημάτων. Ο Σιμόν μετεωρίζεται πάνω από χιονισμένα τοπία και πάνω από τεράστιους στύλους του ηλεκτρισμού, διανύοντας τα σημεία μιας απαρέγκλιτης γεωμετρίας της κοινωνικής μοίρας. Μια γεωμετρία σύμφωνα με την οποία κάποιοι είναι προορισμένοι να κινούνται πάνω, κάτω και εσαεί στις ίδιες ασύμπτωτες ευθείες που δε φθάνουν πουθενά. 

Ποια παιδική ηλικία, τέλος πάντων; Ακόμα και η ελληνική ή αγγλική απόδοση του τίτλου αρνούνται το Σιμόν, φέρνοντας με νόημα στο προσκήνιο την αδερφή του. Στα χνάρια των ταινιών του Κεν Λόουτς και των αδερφών Νταρντέν, η ταινία της Ούρσουλα Μέγιερ με αριστοτεχνική δύναμη περιγράφει τους κόσμους της ευμάρειας για τους λίγους, οπού δεν μπορεί να υπάρξει περίσσευμα αθωότητας για να καρπίσουνε παιδιά.

Αξιολόγηση: * * * *  (4)

Δημήτρης Δρένος

δημοσιεύθηκε στο Φιλμ Νουάρ, 25/10/2012

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ (APPELSINPIKEN / THE ORANGE GIRL)

Σκηνοθεσία: Έβα Νταρ
Παίζουν: Μίκερ Μπρατ Σιλσέτ, Χάραλντ Ρόσενστρομ, Άνι Νταρ Νίγκαρτ, Έμιλι Μπεκ
Διάρκεια: 84'
2009

Η ταινία μας βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Γιοστέιν Γκάαρντερ, του καλού Νορβηγού συγγραφέα ο οποίος έγινε παγκοσμίως γνωστός τη δεκαετία του 1990 με τον περίφημο «Κόσμο της Σοφίας», ένα επιστολικό εφηβικό μυθιστόρημα μύησης στην ιστορία της φιλοσοφίας. Αντιστοίχως, το «Κορίτσι με τα Πορτοκάλια» απευθύνεται και πάλι σε εφήβους, σε αυτά τα παραξενεμένα παιδιά που στέκονται  στην ηλικία - κατώφλι του κόσμου, και διαπνέεται επίσης, αν και λιγότερο ρητά, από μια φιλοσοφική οπτική. 

Εξάλλου τι σημαίνει «φιλοσοφική οπτική», αν όχι τη διεργασία εκείνη με την οποία ο άνθρωπος στοχάζεται εαυτόν και τον κόσμο που τον τριγυρίζει υπό διάφορες οπτικές γωνίες, τους κοιτά με μικροσκόπια και τηλεσκόπια σκέψης, στις μέγιστες και τις ελάχιστες διαστάσεις, μεταμορφώνοντας έτσι την προοπτική του συνηθισμένου. 

Εν προκειμένω, ο νεαρός ήρωας μας έχει χάσει τον πατέρα του σε μικρή ηλικία και τώρα που κλείνει τα 16, η μητέρα του του παραδίδει τα γράμματα που του είχε γράψει κάποτε ο πατέρας με την επίγνωση του επικείμενου θανάτου. Ο νεαρός ταξιδεύει στη χιονισμένη επαρχία της Νορβηγίας, ενώ διαβάζει για το παλιό ταξίδι του πατέρα στην ηλιόλουστη Σεβίλλη. Κοινό σημείο αναφοράς πατέρα και γιου, των δυο αυτών σημείων στην επάλληλη διαδοχή των ανθρώπινων γενεών, το πάθος τους για την αστρονομία. Ονόματα άστρων και κομητών αναφέρονται διαρκώς στις επιστολές και στην ταινία, τροφή των ερωτευμένων και των αστρονόμων, υπόμνηση του ίδιου ουρανού που μας σκεπάζει όλους μας ανεξαιρέτως, και που ταυτόχρονα αποτελεί την εντυπωσιακότερη οπτικοποίηση του χρόνου και του παρελθόντος καθώς, ως γνωστόν, ό,τι βλέπουμε τις τωρινές μας νύχτες είναι κοσμικές φωτογραφίες από παμπάλαιες στιγμές του σύμπαντος.

Αφήγηση μες την αφήγηση, σκέψεις για τον έρωτα, για το πεπερασμένο και το αιώνιο, μια στοίβα πορτοκάλια που κυλούν σε ένα τραμ και γίνονται αφορμή μιας γνωριμίας, τα πορτοκάλια που κάθε ένα είναι τόσο μοναδικό, μα που όλα τους υπακούν στο κοινό όνομα «πορτοκάλια», τα πορτοκάλια που μας χορηγούν βιταμίνες ενάντια στις μάστιγες των κυττάρων ή ποζάρουν ως νεκρές φύσεις στη δημιουργική πτυχή των ανθρώπων. Η ταινία διαπνέεται από το πρωταρχικό ερώτημα των αρχαίων φυσικών φιλοσόφων για το εάν ο κόσμος είναι ένα «αμετάβλητο ένα» ή μια «διαρκής και πολλαπλή μεταβολή», φωτογραφίζεται με ζωηρά χρώματα, στρογγυλεύεται στις γωνίες και είναι εύγευστη ως πορτοκάλι, που ως γνωστόν, κάνει καλό να τρώνε πολλά από δαύτα οι έφηβοι καθότι είναι στην ανάπτυξη.

Αξιολόγηση: * * * (2)

Δημήτρης Δρένος

δημοσιεύθηκε στο Φιλμ Νουάρ, 18/10/2012